İtalyan ressam Gentile Bellini tarafından çizilen Fatih Sultan Mehmet’in üç ünlü portresinden birisi olan tablo açık artırmayla satışa çıkarıldığı Londra’da İBB tarafından 770 bin sterline (6 milyon 500 bin lira) satın alındı.
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu, iktidarın “ecdat” siyasetine karşı bir hamle mi yaptı bilinmez ama yeni bir gol attığını söylemek, herhalde yanlış olmaz.
“Fetih, tarih, Osmanlı ve ecdat” iç siyasette ve bazı başlıklarda dış siyasette olabildiğince kullanılırken; Ayasofya gündemi ve namaz ile tabana safları sıklaştırma çağrısı yapılmışken; İmamoğlu Fatih’in ünlü portresinin müzayedesini takip edip satın aldı.
İktidar cenahı, İmamoğlu’nu portreyi satın aldı diye alkışlamıyor ama “Ekrem Başkan, israf değil mi bu” diye de eleştiremiyor. Aşağı tükersen sakal yukarı tükersen bıyık misali…
FATİH'İN KARŞISINDAKİNİ İLBER ORTAYLI AÇIKLADI
Mevzuya biraz siyasetle başladık kusura bakmayın. Ancak benzer bir hamleyi AKP yapsa idi, “Ecdada böyle sahip çıkılır, “İstanbul’un Fatih’inin portresi müzayede salonlarına mı bırakılacaktı?” gibi savlarla bu satın alıma sonuna kadar övgülere mazhar oalcaktı. O yüzden bu çifte standarta değinmemek olmazdı…
Neyse, gelelim iktidarın düştüğü tablodan Sultan Fatih’in tablosunun hikayesine…
Portrede, Sultan Fatih’in karşısında yer alan kişinin Tarihçi İlber Ortaylı tarafından Fatih Sultan Mehmet’in oğlu Cem Sultan olduğu belirtildi. Otaylı, "Cem Sultan'ı Fatih Sultan Mehmet seviyordu ve yetenekleri konusunda kendisine yakın buluyordu" ifadelerini kullandı.
Peki 1480 yılında Fatih Sultan Mehmet’in özel isteğiyle İstanbul’da çizilen bu tablo, neden Londra’daydı?
PAZARDA SATILDIĞI YAZILDI
Prof. Dr. Halil İnalcık, bu portre de dahil olmak üzere pek çok eserin Fatih’in ölümünden sonra 2. Bayezid’in emriyle Saray’dan çıkarılıp pazarlarda satıldığını yazıyor.
Fatih’in alkol ve afyon bağımlısı iken tövbekar olan ve dindar bir biçimde hayatının kalanını sürdüren oğlu 2. Bayezid’ın şeriata aykırı ve yasak olduğu gerekçesiyle bilhassa fotoğrafların ve heykellerin Saray dışına atıldığı tarih kitaplarında yerini alıyor.
‘Avni’ mahlasıyla şiirler yazan Fatih’in başta resim olmak üzere, plastik sanatlara da ilgisi oğlu 2. Bayezid’le çatışmaya sebep verecek cinstendir. Sadece bugün konuşulan Bellini portresi değil, Fatih’in kabartma portreleri, meşhur “gül koklayan Fatih” minyatürü Fatih’in resim sanatına ilgisini fazlaca gösteriyor.
Fatih’in, İstanbul Anlaşması’na mahsuben torunlarından birinin İstanbul’daki sünnet merasimi için Venediklilerden ressam, heykeltıraş ve hatta bronz dökümcüsü göndermelerini istediği Bellini ile de yolunun böyle kesiştiği belirtiliyor ve tarih 1479.
BAYEZİD'İN BABASINA SUÇLAMASI
Gentile Bellini’nin Fatih’in misafiri olarak İstanbul’da bulunduğunu aktaran kişi Eğriboz seferinde esir alınan ve İstanbul’a getirilerek Şehzade Mustafa’nın hizmetine verilen Venedikli Angiolello’dur.
Giovanni Maria Angiolello, Fatih’in sanata düşkünlüğünü ve Bellini’nin konukluğunu yazmakla kalmıyor; bu eserlerin akıbetini de anlatıyor.
Angiolello, Bellini tarafından İstanbul’da pek çok tablo yapıldığını ve hepsinin saraya konulduğunu, Fatih’in ölümünden sonra ise Sultan Bayezid tarafından pazarlarda sattırıldığını aktarıyor.
Angiolello, Sultan Bayezid’in babası Fatih’i inançsızlıkla suçladığını da iddia ediyor.
Dolayısıyla müzayede kovalanarak satın alınan, “tarihe ve ecdada asıl ben sahip çıkıyorum” mesajı verilen tabloyu pazarlarda satan sofu yaşam süren ve babasıyla ters düşen 2. Bayezid’den başkası değildir.
Venedikli rahip Francesco Suriano’un aktardığına göre, Bayezid, Fatih’in koltuğuna oturur oturmaz; babasının yaptırdığı resimler de dahil, Saray’daki bütün resim ve heykelleri pazarda sattırıyor. Fatih’in Bizans’tan kalma önemli eserleri Saray’da tuttuğu hatta bu eserleri Bellini’ye de gösterdiği aktarılıyor.
Bellini’nin gördükleri, Fatih’in muhafaza ettikleri Bayezid’in pazarda sattırdıkları aynı eserler.
2. Bayezid’in babasından kalan ve içinde 24 tane Meryem Ana ile yüzlerce Bizans Aziz’inin resmi bulunan İkonaları ve diğer objelerin 1489 yılında bir envanterini çıkartarak Fransa kralına satmayı teklif ettiği de yazılıyor.
Bayezid, pazarda satılacaklarla alıcıya özel teklifle iletilecek eserleri de tasnif etmiş durumda yani.
İşte Fatih’in özel isteğiyle çizdirdiği, oğlu Bayezid’in günah diye pazarlara düşürdüğü, AKP alsa “ecdada sahip çıktı” olacakken; İmamoğlu alınca bazı çevrelerin görmezden geldiği eserin yüzyılları bulan serüveni…
Kaynaklar:
Gazetemanifesto
Giovanni Maria Angiolello, Fâtih’in İçoğlanı Anlatıyor: Fatih Sultan Mehmet, Profil Yayınları,
Caroline Campbell / Alan Chong; Bellini and East , The National Gallery of Art
Halil İnancık, Osmanlı İmparatorluğu, YKY
