Sokak sanatı, grafitiyle özdeşleşen renkli dünyasını geride bırakarak yepyeni bir boyuta taşındı.

Dünyanın dört bir yanındaki sanatçılar, şehirlerin kirli yüzeylerini çamaşır suyu, basınçlı yıkama makineleri, metal fırçalar ve zımparalarla adeta birer sanat eserine dönüştürdü. Bu yeni akım, kiri bir engel olmaktan çıkarıp oluşturucu bir malzeme olarak yeniden tanımladı.

Yasal duvarlardan yollara, kamyon kasalarından terk edilmiş binalara kadar şehirlerin her köşesi, bu yenilikçi sanatçıların tuvali haline geldi.

KİRİ SANATLA TEMİZLEMEK

Portekizli sokak sanatçısı Vhils olarak bilinen Alexandre Farto, bu akımın öncülerinden biri.

Farto, Lizbon’daki bir endüstriyel bölgede çamaşır suyu ve basınçlı yıkama teknikleriyle devasa portreler oluşturdu. Farto, “Kir, şehirlerin hafızasıdır. Onu temizlerken bir hikaye anlatıyorum” dedi.

Sanatçı, yüzeydeki kir katmanlarını kontrollü bir şekilde kaldırarak, alttaki dokuları ve renkleri ortaya çıkardı. Bu yöntem, hem çevre dostu hem de geçici bir sanat formu olarak dikkat çekti.

İngiltere’de ise sanatçı Paul “Moose” Curtis, “ters grafiti” olarak adlandırılan bu tekniği 20 yılı aşkın süredir geliştirdi. Curtis, Londra’nın kirli tünellerinde ve köprü altlarında zımpara ve basınçlı suyla soyut desenler ve mesajlar oluşturdu.

Curtis, “Bu bir temizlik değil, bir dönüşüm. Kiri kullanarak şehrin ruhunu görünür kılıyorum” diye açıkladı.

Onun eserleri, hem görsel bir etki oluşturuyor hem de çevre temizliğine dikkat çekti.

BİLİMSEL ARAŞTIRMALAR NE DİYOR?

Bu yeni akımın bilimsel boyutu da dikkat çekti. Londra Üniversitesi’nde çevre psikolojisi üzerine çalışan Dr. Jamie Lewis, sokak sanatının bu yeni türünün toplum üzerindeki etkilerini araştırdı.

Lewis’e göre, kirli yüzeylerin sanata dönüştürülmesi, şehir sakinlerinin çevrelerine daha olumlu bakmasını sağladı.

Lewis, “İnsanlar, kirli bir duvarın estetik bir esere dönüştüğünü gördüğünde, mahallelerine daha çok bağlanıyor. Bu, sosyal dayanışmayı artırıyor” dedi.

Araştırmalar, bu tür sanat eserlerinin bulunduğu bölgelerde vandalism oranlarının azaldığını ve topluluk ruhunun güçlendiğini gösterdi.

ABD’de, California Üniversitesi’nden kentsel tasarım uzmanı Prof. Emily Talen, bu akımın şehir planlamasına etkilerini inceledi. Talen, “Ters grafiti, şehirlerin estetik ve işlevsel dönüşümünde düşük maliyetli bir çözüm sunuyor. Belediyeler, bu sanat formunu teşvik ederek hem çevre temizliğine katkıda bulunabilir hem de kültürel zenginlik oluşturabilir” dedi.

Talen’in yayımlanan bir makalesi, bu yöntemin karbon ayak izini azalttığını ve geleneksel grafitiye kıyasla daha az kimyasal atık ürettiğini ortaya koydu.

YABANCI UZMANLARDAN GÖRÜŞLER

Berlin merkezli sanat tarihçisi Dr. Anna Müller, bu akımı “post-grafiti dönemi” olarak nitelendirdi.

Müller, “Grafiti, renk ve boyayla isyanı temsil ediyordu. Ters grafiti ise sakin, çevreyle uyumlu ve geçici bir isyan. Bu, sokak sanatının olgunlaşma sürecinin bir göstergesi” dedi. Müller, bu akımın özellikle Avrupa ve Kuzey Amerika’daki büyük şehirlerde hızla yayıldığını belirtti.

Avustralyalı sanat eleştirmeni Dr. Simon Wright ise bu yeni yöntemin etik boyutuna dikkat çekerek, “Sanatçılar, kamu alanlarını izinsiz kullanıyor olsa da, bu yöntem zarar verici değil. Aksine, çevreye duyarlı bir estetik sunuyor. Ancak, belediyelerin bu sanatı düzenlemesi gerekiyor” dedi.

Wright’a göre, bu akım, sanat ve çevre bilincinin kesişim noktasında önemli bir tartışma başlattı.

DÜNYADAN ÖRNEKLER

Bu akım, dünya genelinde hızla yayıldı. Brezilya’nın Sao Paulo şehrinde, sanatçı collective “Imargem” kamyon kasalarını çamaşır suyuyla işleyerek çevre kirliliğine dikkat çeken mesajlar verdi.

Japonya’da ise Tokyo’nun Shibuya bölgesinde genç sanatçılar, zımpara ve metal fırçalarla minimalist desenler oluşturdu.

GELECEKTE NELER OLACAK?

Uzmanlar, bu akımın sokak sanatını yeniden tanımlayacağına inandı. Çevre dostu olması, düşük maliyeti ve geçici doğası, ters grafitiyi hem sanatçılar hem de belediyeler için cazip kıldı. Ancak, Dr. Müller, “Bu sanat formunun kurumsallaşması, onun asi ruhunu zedeleyebildi. Sanatçıların özgürlüğü koruması kritik” uyarısında bulundu.