Dünya, yeni tip korona virüs salgınından ilk kezÇin'in31 Aralık 2019'daHubey eyaletine bağlı Vuhan kentinde "kaynağı bilinmeyen gizemli solunum yolu hastalığının" ortaya çıktığınıDünya Sağlık Örgütüne (DSÖ) bildirmesiyle haberdar oldu.
İlk baştaÇin ve çevresini etkileyen "epidemi" (yerel veya bölgesel salgın)olarak algılanan Kovid-19, sonraki günlerde sınırlarıaşıp halk sağlığını dünya çapında tehdit eden "pandemiye" (küresel salgın) dönüştü.
Dünya, yıl boyuncavirüsleilgili gelişmelere kilitlendi,salgının kontrol altına alınmasına yönelik tedbirler tüm ülkelerin ana gündemi oldu.
Hastalık, ilk kez Çin'in Hubey eyaletine bağlı Vuhan kentindeki deniz ürünleri gıda pazarını ziyaret eden kişilerde görüldü.
Sebebi anlaşılamayan"solunum rahatsızlığı"şikayetiyleilk hasta17 Kasım'da hastaneye başvurdu. Akciğer iltihaplanmasına yol açan hastalığabilinmeyen yeni bir virüsün sebep olduğu anlaşılacaktı.
Virüs, sonraki aylardaVuhan'dan Çin'in diğer şehirlerineyayılmaya devam ederkendünya, bu gelişmeden uzun sürehaberdar olmadı.
"VUHAN'DAKİ YETKİLİLERİNVİRÜSÜN VARLIĞINI GİZLEDİĞİ" İDDİASI
New York Times gazetesi, 20 Ağustos'taABD Kamu Güvenliği Bakanlığınınhazırladığı raporadayandırdığı haberinde,salgının ortaya çıktığı Vuhan kenti ve bağlı olduğu Hubey eyaletindeki "ÇinKomünist Partisi (ÇKP) yöneticilerinin, virüsün yayıldığına ilişkin erken işaretleri merkezi yönetimdengizlediğini" iddia etti.
HaberdeVuhan'daki yetkililerin, ocakbaşında kentte düzenlenen yerel ÇKP Toplantısı'nın programını aksatabileceği düşüncesiylesalgına dair merkeze bilgi aktarmaktan kaçındığı, bu yüzden Pekin'deki yöneticilerin ancak ocak ortasında durumun aciliyetinikavrayabildiği öne sürüldü.
Merkezi yönetim, 23 Ocak'ta 11 milyon nüfusluVuhan kentine giriş çıkışları durdururkenmilyonlarcaÇinlinin 24 Ocak'ta başlayanyeni yıl tatili içinülkenin dört bir yanınaseyahat etmesini ise engellemedi.
ABD'DE ARALIKTA VİRÜSÜN İZİNE RASTLANDIĞI ORTAYA ÇIKTI
Sonraki aylarda yapılan araştırmalarda, bu karanlık evrede virüsün dünyaya yayılmaya başlamış olabileceğine dairkanıtlara rastlandı.
ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezinden (CDC) araştırmacılar, AmerikanKızılhaçının 13 Aralık-17 Ocak'ta9 eyalette topladığıkanbağışlarında yaptıklarıtahlillerdeKovid-19'a karşı üretilen antikorlar buldu.
Avrupa'da Fransa ve İtalya'dada hastalığın aralıkta yayılmaya başladığına dair benzer bulgularaulaşıldı.
"YENİ TİP KORONAVİRÜS"
DSÖ,7 Ocak'ta gizemli hastalığın"yeni tip bir korona virüsten" kaynaklandığını açıkladı.
Yarasalardakibetakoronavirüsün insana geçerken mutasyona uğramış hali olduğu düşünülenbukorona virüse"2019-nCov" adı verildi.
Çin dışındaki ilk vaka 13 Ocak'tagörüldü. Tayland'da bir kadın hastada yeni tip korona virüs tespit edildi.16 Ocak'ta Japonya'da Vuhan'dan gelen bir kişide Kovid-19bulunduğu saptandı. 21 Ocak'ta ise ABD'de ilk vaka görüldü.
Virüs, seyahat eden yolcular aracılığıyla birçok ülkeye yayıldı. Sonraki günlerde Hong Kong, Tayvan, Singapur, Güney Kore, Avustralya, Malezya, Vietnam ve Nepal'de yeni tip korona virüstespit edilen kişiler tedavi altına alındı.
Avrupa'da ilk vakalar ortaya çıktı. Fransa'da24 Ocak'ta Çin'den gelen 2kişide ve bir akrabalarında yeni tip korona virüstespit edildi.
DSÖ, 30 Ocak'ta Kovid-19 nedeniyle "küresel acil durum" ilan etti,11 Şubat'ta yeni tip korona virüse "Kovid-19" adı verildiğini duyurdu.
GÜNEY KORE, İRAN VE İTALYA'DA SALGINLAR
Kovid-19 ilk başta Çin ve çevre ülkelerde yayılmaya başladı. Güney Kore'de 22 Şubat'ta bir günde 229 vaka görülmesiülkeyi alarma geçirdi.
Orta Doğu'da İran, Avrupa'daİtalya "virüsünAsya dışındaki yayılma sahaları" oldu. 19 Şubat'taİran'da ilk vakalar ve can kayıpları meydana geldi.
21 Şubat'taİtalya'nın Lombardiya bölgesinde ilk kez yerel kaynaklı bulaşı görüldü. Büyük bir tekstil endüstrisine ev sahipliği yapanMilano şehrinin, Çinli mevsimlik işçilerin yoğun çalıştığı bir yer olması bölgeyi "yayılma alanı" haline getirmişti.
KARANTİNA TEDBİRLERİ
Salgının küresel boyutkazanmasınınardından çok sayıda ülke, virüsün yayılmasını durdurmak üzerekitlesel hareketliliği azaltmaya yönelik tedbirlere başvurdu.
Okullar ile üniversitelerin tatil edilmesi, kafe, bar, restoran, eğlence ve alışveriş merkezlerinin, kütüphaneler ve ibadethaneler gibi insanların toplu olarak bulunduğu mekanların geçici süreyle kapatılması,kamuya açık etkinliklerin iptal edilmesivirüsün yayılmasını önlemek amacıyla alınan başlıca tedbirler oldu.
Vatandaşlara "Evde kal" çağrıları yapıldı, sosyal temastan kaçınmaları, ofise gitmek yerine mümkünse evdençalışmaları tavsiye edildi, kamu kurumları ve özel şirketler, bu yöndetedbirler aldı.
Ülkelerdesokağa çıkma yasakları ve karantina tedbirleri uygulandı, şehirler ve ülkeler arası ulaşım kısıtlamaları getirildi.
EKONOMİK DARBOĞAZ
Çok sayıda ülke, sokağa çıkma kısıtlamalarının odakta olduğu tedbirleri mart ortasından haziran başına dek uyguladı. Fakat virüse karşı tedbir olarak uygulanan kapanma, üretim, ticaret ve hizmetlerin aksamasına,buna bağlı ekonomik daralmaya ve istihdam kayıplarınayol açtı.
Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) verilerine göre,mart, nisan ve mayısı kapsayan yılın 2.çeyreğinde, dünyanın en büyük 20 ekonomisi, önceki yılın aynı döneminegöre ortalama yüzde 9,1 küçüldü.
Bu dönemi en az hasarla atlatan Çin'de gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYİH)yüzde 3,2 büyürkenkarantina tedbirlerinin ağırlığını en fazla hissedenHindistan'da yüzde 23,5 küçüldü.
İLKBAHAR VE YAZ AYLARI
Mayıs başında istatistikler, dünyada salgınınmerkez üssününABDve Avrupa ülkeleri olduğunu gösteriyordu.
Kovid-19 görülen ülke ve bölgelerdekiverilerin derlendiği "Worldometers" internet sitesine göre, vaka, ölüm ve tedavi gören hasta sayılarının kıtalar arasındaki dağılımındaAvrupa ve Kuzey Amerika,"açık arayla salgından en fazla etkilenen" bölgelerdi.
Mayıs başına kadardünya genelindeki vakaların yaklaşık yüzde 76'sı, ölümlerin yaklaşık yüzde 86'sıAvrupa ve Kuzey Amerika'dagörüldü.Virüs nedeniyle tedavi gören hastaların yüzde 81'i de bu iki kıtada bulunuyordu.
Yaz aylarında ise başta Brezilya olmak üzere Güney Amerika, Hint alt kıtası ülkeleri ve Rusya'da görülen vaka artışları, bu bölgeleri virüsün yeni yayılma sahalarıhaline getirdi.
Asya ve Güney Amerika kıtalarındaki vaka sayıları, 4 Mayıs’ta dünyadaki toplam vaka sayısının sırasıyla yaklaşık yüzde 15,6'sını ve yüzde 5,9’unu teşkil ederkentemmuz başında bu oranlaryüzde 22,4veyüzde 21,7'ye çıktı.
Yaz aylarında ABD, Brezilya, Hindistan ve Meksika, Kovid-19'a bağlı ölümlerin en fazla görüldüğü ülkeler oldu.
SONBAHAR VE KIŞIN BAŞLANGICI
Dünya, sonbahara Kovid-19 salgınının artan etkisiyle girdi.
Kuzey Yarım Küre'de havaların soğumayave mevsimsel hastalıkların artmaya başladığı dönemde salgın, başta vakaların en yoğun görüldüğü ülkeler olmak üzereyeni bir ivme kazandı.
Eylül, Hindistaniçin Kovid-19 salgınının en kötüayı oldu. Ülkede 4Eylül’de tekgünde kaydedilen 87 bin 115yeni vaka sayısı, Kovid-19’un ortaya çıktığı Çin’de Aralık 2019'dan o güne kadartespit edilen toplam 85 bin 146 vakayı geride bıraktı.
Ülkede günlük vaka sayısı,5Eylül’de 90 bin eşiğini aştı. Ardından 9Eylül'de 95 bin 529'a, 10Eylül'de 96 bin 760'a, 11Eylül'de 97 bin 654'e ve 16Eylül'de 97 bin 859'a ulaşarak yeni "tepe noktalarını" gördü.
Salgından en fazla etkilenen ABD ve Brezilya'da da sonbaharda vaka ve ölüm sayıları yeniden arttı.
Kış ayları başladığında iseözellikle Kovid-19'un mutasyon uğrayarak dahahızlı yayılan bir tipininortaya çıkmasıylavaka sayılarında yeniartış gözlendi. Dünyada günlük vaka sayısı 2 Aralık'ta 600 bin, 11 Aralık'ta da700 bin eşiğini aştı.
2020'nin sonuna gelindiğinde dünya genelinde 83,5 milyonKovid-19 vakası tespit edilirkenvirüs nedeniyle 1,8 milyondan fazlakişi hayatını kaybetti.
Kaynak: AA
