Uykusuzluk, beynin erken yaşlanmasına yol açtı. Yeni bir araştırma, sadece bir gece uyumamanın bile beyin yapısında 1-2 yıllık yaşlanmaya benzer değişiklikler oluşturabileceğini ortaya koydu. Ancak uzmanlar, telafi uykusuyla bu etkilerin tersine çevrilebileceğini müjdeledi.
Nörologlar ve uyku uzmanları, düzenli uykunun beyin sağlığı için kritik olduğunu vurguladı.
BİLİMSEL BULGULAR NE DİYOR?
Almanya’daki Jülich Araştırma Merkezi’nden nörolog Prof. Dr. David Elmenhorst liderliğinde yürütülen bir çalışma, uykusuzluğun beyin üzerindeki etkilerini mercek altına aldı.
19-39 yaş aralığındaki 134 sağlıklı gönüllünün manyetik rezonans (MR) görüntüleri incelendi.
Katılımcılar dört gruba ayrıldı: 24 saat uykusuz kalanlar (tam uyku yoksunluğu), bir gecede sadece 3 saat uyuyanlar (kısmi uyku yoksunluğu), beş gece boyunca her gece 5 saat uyuyanlar (kronik uyku eksikliği) ve her gece 8 saat uyuyan kontrol grubu.
Araştırmada, 3 binden fazla kişinin verileriyle eğitilmiş bir yapay zeka algoritması kullanılarak katılımcıların beyin yaşları tahmin edildi.
Tam uyku yoksunluğu yaşayanların beyin yaşı, 1-2 yıl artış gösterdi. Ancak sevindirici haber, bir gecelik telafi uykusuyla bu değişimin tamamen geri döndürülebildiği yönünde. Kısmi ve kronik uyku yoksunluğunda ise beyin yaşında anlamlı bir değişiklik gözlenmedi.
Prof. Elmenhorst, “Üç bağımsız veri setinde, tam uyku yoksunluğunun beyin yaşını tutarlı şekilde artırdığını gördük. Bu, uyku düzeninin beyin sağlığıyla doğrudan bağlantılı olduğunu kanıtlıyor” dedi.
UZMAN GÖRÜŞLERİ: UYKU, BEYNİN GENÇLİK İKSİRİ
ABD’deki California Üniversitesi İnsan Uyku Bilimleri Merkezi Direktörü Prof. Dr. Matthew Walker, uykusuzluğun uzun vadeli etkilerine dikkat çekti. Walker, “Uykusuzluk, beynin öğrenme, hafıza ve karar verme mekanizmalarını baltalıyor. Gecede 6 saatten az uyumak, zihinsel çöküşü hızlandırıyor ve Alzheimer gibi nörodejeneratif hastalıkların riskini artırıyor” dedi. Walker’ın “Why We Sleep” adlı kitabında sunduğu veriler, uyku eksikliğinin bağışıklık sistemini zayıflattığını, metabolizmayı bozduğunu ve hatta kalp hastalıklarına zemin hazırladığını gösterdi.
Rochester Tıp Merkezi’nden Dr. Maiken Nedergaard ise uykunun beyin için bir “temizlik sistemi” olduğunu vurguladı. Nedergaard’ın araştırmalarına göre, uyku sırasında glifatik sistem devreye girerek beyindeki toksinleri temizledi.
Uykusuzluk, bu sürecin aksamasına ve moleküler atıkların birikmesine yol açarak, “Bu atıklar, uzun vadede Alzheimer gibi hastalıkları tetikleyebilir. Bir gün fazladan uyumak bu hasarı telafi etmiyor” dedi. Nedergaard, düzenli uyku alışkanlıklarının önemine işaret etti.
KRONİK UYKUSUZLUK VE UZUN VADELİ RİSKLER
Araştırma, kronik uyku eksikliğinin uzun vadeli etkileri hakkında net bir sonuç sunmasa da, uzmanlar bu durumun ciddi riskler barındırabileceği konusunda hemfikir.
Uykusuzluk unutkanlık hastalıklarını azdırıyor! Uzmanlar uyardı
Yale Üniversitesi’nden Psikiyatrist Prof. Dr. John Krystal, uykusuzluğun prefrontal korteksin duygusal kontrol yeteneğini zayıflattığını ve anksiyete ile depresyon riskini artırdığını belirtti. Krystal, “Kronik uykusuzluk, amigdala gibi duygusal tepki merkezlerini aşırı aktif hale getiriyor. Bu, basit bir tartışmada bile aşırı tepkilere yol açabilir” dedi.
Özel bir hastanenin verilerine göre, kronik uykusuzluk yaşayanlarda Alzheimer risk genleri varsa, bu durum hastalığa yakalanma olasılığını artırdı.
Uykusuzluk, beyinde amiloid proteininin birikmesine neden olarak nöronlara zarar verdi.
NASIL DAHA İYİ UYUYABİLİRİZ?
Uzmanlar, uykusuzlukla mücadele için pratik öneriler sundu. Prof. Walker’ın “Sağlıklı Uyku için 12 İpucu” listesi, düzenli uyku saatleri, kafein ve alkolden kaçınma, karanlık ve sessiz bir uyku ortamı oluşturma gibi adımları içerdi. Ayrıca, bilişsel davranışçı terapi (BDT) ve rahatlama teknikleri, kronik uykusuzluk tedavisinde etkili yöntemler olarak öne çıktı.
Dr. Nedergaard, melatonin üretimini artırmak için uyku öncesi ekran kullanımını sınırlamayı önererek, “Biyolojik saatimizi düzenleyen en önemli faktör ışıktır. Akşamları mavi ışık maruziyetini azaltmak, uykuya geçişi kolaylaştırır” dedi.
Uykusuzluk kalp krizi getiriyor
UYKUYA ÖNCELİK VERİN
Bilim insanları, uykusuzluğun sadece yorgunlukla sınırlı olmadığını, beyin sağlığını doğrudan tehdit ettiğini vurguladı.
Bir gece uykusuz kalmanın bile beyni yaşlandırabileceği gerçeği, düzenli ve kaliteli uykunun ne kadar kritik olduğunu bir kez daha gözler önüne serdi.
Uzmanlar, sağlıklı bir zihin ve uzun bir ömür için herkesi uyku düzenine dikkat etmeye çağırdı.
