Doğum kontrol hapları, dünya genelinde milyonlarca kadın tarafından kullanılan etkili bir gebelik önleme yöntemi olsa da, son yıllarda bu hapların beyin fonksiyonları üzerindeki etkileri bilim camiasında dikkat çekici tartışmalara yol açtı.
Amerikan Kadın Sağlığı Örgütü'ne göre, üreme çağındaki kadınların yaklaşık %17'si oral kontraseptifler kullanıyor ve bu oran küresel olarak 150 milyonu aşıyor. Ancak, sentetik östrojen ve progestin içeren bu hapların hafıza, duygu regülasyonu ve bilişsel performans üzerindeki potansiyel etkileri, özellikle ergenlik döneminde başlayan kullanımlarda, yeni araştırmalarla aydınlanmaya başladı.
Doğum kontrol hapları, vücuttaki doğal östrojen ve progesteron seviyelerini baskılayarak çalışır; bu da beyin bölgelerini, özellikle amigdala, hipokampus ve prefrontal korteks gibi hafıza ve duygu işleyen alanları etkileyebildi.
Hormones and Behavior dergisinde yayınlanan bir çalışma, hormonal kontraseptif kullanan kadınların olumsuz duygusal olayların detaylarını daha az hatırladığını, bunun yerine genel hatları daha net tuttuğunu gösterdi.
Rice Üniversitesi'nden Dr. Beatriz Brandao, bu bulguları "heyecan verici" olarak nitelendirerek, "Hormonal doğum kontrolü, kadınların duygusal regülasyonunu ve hafızayı modüle edebilir; özellikle negatif deneyimler için bu, koruyucu bir etki yaratabilir" dedi.
Araştırmada, 179 kadın incelendi; hap kullanan grup, doğal döngüdeki kadınlara kıyasla, stresli olayların ayrıntılarını (örneğin, bir kazanın görsel unsurları) daha az hatırlarken, ana temayı (örneğin, kazanın gerçekleşmesi) daha iyi koruyordu. Bu, hapların östrojen baskılamasının, erkek tipi hafıza paternine benzer bir etki oluşturduğunu düşündürdü.
Daha eski ancak temel bir çalışma, Neurobiology of Learning and Memory'de yayınlandı ve University of California, Irvine'den araştırmacılar Shawn Nielsen ve Larry Cahill'in öncülüğünde, hap kullanan kadınların duygusal bir hikâyenin ana unsurlarını (örneğin, bir çocuğun hastaneye kaldırılması) daha iyi hatırladığını, ancak detayları (örneğin, bir yangın musluğunun konumu) unuttuğunu ortaya koydu.
Nielsen, "Hormonal kontraseptifler hafızayı bozmaz, sadece hatırlanan bilgi türünü değiştirir; bu, östrojen ve progesteronun baskılanmasından kaynaklanır" diye açıkladı.
University of Illinois at Chicago'dan Dr. Pauline Maki, bu sonuçları doğrulayarak, "Östrojen, kadınların duygusal olayları hatırlama biçimini etkiler; haplar bu doğal avantajı kısmen erkek paternine yaklaştırır" dedi.
Frontiers in Global Women's Health'te yayınlanan bir kapsamlı inceleme, hormonal kontraseptiflerin bilişsel bozulma ve Alzheimer riski üzerindeki etkilerini ele aldı; ancak genç kadınlarda net bir bağlantı bulunamadı, zira çalışmalar çoğunlukla menopoz sonrası hormon tedavilerine odaklandı.
Edinburgh Üniversitesi'nden Dr. Sarah Gregory, "Hormonal kontraseptiflerin uzun vadeli beyin sağlığı etkileri belirsiz; ergenlikte başlayan kullanımlar, hipokampus gibi hafıza bölgelerinde yapısal değişikliklere yol açabilir" uyarısında bulundu.
Bir başka derleme, ScienceDirect'te yayınlandı ve oral kontraseptiflerin verbal hafızayı iyileştirebileceğini, ancak visuospatial yetenekleri androgenik progestinlere göre değiştirebileceğini belirtiyor. Bu heterojenlik, hap türünden (anti-androjenik vs. androjenik) ve kullanım süresinden kaynaklandı.
PLOS One'da yayınlanan bir çalışma, McMaster Üniversitesi'nden Dr. Laura Gravelsins ve ekibinin, oral kontraseptiflerin çalışma hafızasını COMT geni varyasyonuyla etkilemediğini, ancak hap alım zamanının (1-2 saat sonrası pik seviyeler) performansı etkileyebileceğini gösterdi. Gravelsins, "Sentetik östrojenler, doğal östrojenler gibi dopaminle etkileşime girer; ancak genç kadınlarda hafıza kaybı riski düşük" dedi. Öte yandan, Neuroscience News'te raporlanan Ottawa Üniversitesi araştırması, ergenlikte hap kullananlarda prefrontal korteks aktivasyonunda artış ve stres yanıtında azalma gözlendiğini, bu da hafıza işleme sürecini değiştirebileceğini belirtti.
Dr. Nafissa Ismail, "Ergenlikte başlayan kullanım, hafıza ve duygu bölgelerinde yapısal değişikliklere yol açabilir; bu, ruh hali bozukluklarını açıklayabilir" dedi.
Uzmanlar, bireysel farklılıklara vurgu yaptı. Hap türü (kombine vs. progestin-only), kullanım süresi ve genetik faktörler (örneğin, COMT geni) etkileri modüle eder.
Healthline derlemesi, hormonal kontraseptiflerin amigdala ve hipokampusta değişikliklere yol açabileceğini, ancak hafıza kaybı değil, duygu hafızasında modülasyon yarattığını belirtti.
UCLA'dan Dr. Nicole Petersen, "Yapısal değişiklikler var, ancak tutarlı değil; bazı kadınlarda verbal hafıza iyileşirken, diğerlerinde visuospatial yetenekler etkilenir" dedi.
Uzun vadeli riskler için, scoping review, Alzheimer bağlantısını doğrulamıyor; ancak erken kullanımın izlenmesi gerektiğini önerdi.
Finlandiya ve İngiltere gibi ülkelerde ulusal sağlık programları, hap kullanımını izleyerek bilişsel etkileri azaltmak için diyet ve egzersiz öneriyor; bu, inme ve kalp risklerini %20-30 azalttığı gibi bilişsel sağlığı da koruyor.
Dr. Michael Lipton, Albert Einstein College of Medicine'den, "Haplar hipotalamusu %6 küçültebilir, ancak bu hafıza kaybı anlamına gelmez; daha çok regülasyon değişikliğidir" dedi.
Doğum kontrol hapları hafızayı dönüştürebilir: Duygusal olayların genelini güçlendirirken detayları zayıflatabilir, ancak genel bilişsel bozulma oluşturmaz.
Dr. Stephanie Leal, Rice Üniversitesi'nden, "Bu etkiler, kadın sağlığında psikolojik faktörleri entegre etmeyi gerektirir; doktorlar bireysel değerlendirme yapmalı" önerisinde bulundu.
