Yapay zeka (YZ) teknolojisi, bilim kurgu filmlerinden fırlamış gibi görünen bir yenilikle tarih sahnesini yeniden şekillendiriyor: Önemli tarihi figürlerin modern dünyadaki görüntülerinin canlandırılması.

Marilyn Monroe’ya, geçmişte iz bırakmış isimlerin günümüz kıyafetleri ve ortamlarında nasıl görüneceği, YZ destekli görsel oluşturma araçlarıyla gerçeğe dönüştü. Ancak bu teknoloji, etik tartışmaları ve hukuki soru işaretlerini de beraberinde getirdi.

Uzmanlar, YZ’nin bu alandaki kullanımının hem fırsatlar sunduğunu hem de ciddi riskler barındırdığını belirtti.

Adıyaman’daki Perre Antik Kenti’nde uygulanan bir proje, YZ destekli hologramlarla tarihi sahneleri canlandırarak ziyaretçilere 1800 yıl önceki yaşamı deneyimleme fırsatı sundu.

Adıyaman Valiliği ve GAP Bölge Kalkınma İdaresi’nin finanse ettiği bu projede, antik vinç sistemlerinden üzüm işleme sahnelerine kadar tarihi detaylar üç boyutlu hologramlarla hayat buldu.

Perre Antik Kenti, şehrimizin turizm değerlerinden biri. YZ ile tarih, ziyaretçiler için adeta canlı bir tabloya dönüşüyor.

Bu teknoloji, sadece arkeolojik alanlarla sınırlı değil. Sosyal medyada hızla yayılan bir akım, YZ ile tarihi figürlerin modern dünyada nasıl görüneceğini canlandırıyor. Örneğin, Reddit’te bir kullanıcı, Mustafa Kemal Atatürk’ün yüzünü günümüz modasına uygun kıyafetlerle yeniden şekillendirdi. Çizimler, sosyal medyada büyük yankı uyandırdı. Ancak bu tür canlandırmalar, etik ve hukuki tartışmaları da alevlendirdi.

UZMAN GÖRÜŞLERİ: FIRSAT MI, TEHDİT Mİ?

Stanford Üniversitesi’nden yapay zeka etiği uzmanı Dr. Fei-Fei Li, YZ ile tarihi figürlerin canlandırılmasının kültürel mirası tanıtmak için güçlü bir araç olduğunu, ancak kötüye kullanım risklerine dikkat çekti.

Li, “Bu teknoloji, eğitim ve sanat için muazzam bir potansiyel sunuyor. Ancak, deepfake gibi kötü niyetli kullanımlar, yanlış bilgi yayılmasına ve tarihi figürlerin mirasına zarar verebilir” dedi.

Birleşik Krallık’taki Oxford Üniversitesi’nden Prof. Dr. Nick Bostrom ise YZ’nin bu tür uygulamalarının etik denetim gerektirdiğini vurguluyor. “Ölen bir kişinin görüntüsünün izinsiz kullanımı, hem mirasçıların haklarını ihlal edebilir hem de toplumsal güveni zedeleyebilir” dedi. Bostrom, özellikle deepfake teknolojilerinin, bir kişinin hiç söylemediği sözleri söylediği izlenimi oluşturabileceğini ve bu durumun propaganda veya karalama kampanyaları için kullanılabileceğini ifade etti.

Sosyal medyada paylaşılan YZ görselleri, kötü niyetli kişiler için bir veri havuzu oluşturuyor. Örneğin, Çin’de yüz tanıma sistemleriyle kimlik sahtekarlıkları yaşandı. Türkiye’de de dolandırıcılık vakalarında YZ üretimi sahte profillerin kullanıldığı görüldü. Türkiye’de Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun (KVKK) bu tür uygulamaları düzenlemede yetersiz kaldığını ve daha sıkı yasalar gerektiğini belirtti.

BİLİMSEL ARAŞTIRMALAR NE DİYOR?

University College London’dan Andrew Gray’in yaptığı bir araştırma, YZ’nin bilimsel makalelerde kullanımının hızla arttığını gösterdi. Gray’in bulgularına göre, yayınlanan bilimsel makalelerin en az yüzde biri, yani yaklaşık 60.000 makale, YZ tarafından yazılmış veya desteklenmiş.

Stanford Üniversitesi’nden yapılan bir başka çalışma, bu oranın yüzde 6,3 ila 17,5 arasında olabileceğini öne sürüyor. Bu veriler, YZ’nin yaratıcı içerik üretimindeki gücünü ortaya koyarken, özgünlük ve etik sorunlarını da gündeme getirdi.

YZ’nin görsel canlandırma alanındaki etkisi, özellikle DALL-E 3 gibi modellerle dikkat çekiyor. Microsoft Designer’ın kullandığı bu model, metin açıklamalarından yüksek çözünürlüklü ve bağlamsal görüntüler üretebildi. Ancak bu tür araçların, telif hakları ve veri gizliliği gibi konularda sıkı denetime ihtiyaç duyduğu belirtildi.

HUKUKİ VE ETİK SINIRLAR

Avrupa Birliği, yürürlüğe girmesi beklenen Yapay Zeka Yasası ile YZ uygulamalarını risk seviyelerine göre kategorize etmeyi planladı. Buna göre, deepfake ve benzeri yüksek riskli uygulamalar sıkı denetim altında olacak.

Türkiye’de ise KVKK, biyometrik veri güvenliği konusunda bazı temel haklar sağlasa da, uzmanlar daha kapsamlı düzenlemeler gerektiğini vurguladı.

Brezilyalı avukat Gustavo Finotti dos Reis Nunes, ölen kişilerin YZ ile canlandırılmasının hukuki boyutlarına dikkat çekti:

“Merhumun görüntüsünün kullanımı, mirasçıların izniyle yapılmalı ve kişinin yaşamı boyunca belirlediği sınırlara saygı gösterilmeli.”

TARİH Mİ CANLANIYOR, ETİK Mİ SORGULANIYOR?

Yapay zeka, tarihin tozlu sayfalarını modern dünyaya taşıyarak eğitimi ve turizmi dönüştürdü.

Deepfake risklerinden telif haklarına, gizlilik ihlallerinden etik sorunlara kadar birçok tartışmayı da beraberinde getirdi.

Uzmanlar, bu teknolojinin potansiyelini kutlarken, sıkı denetim ve etik kuralların gerekliliğine vurgu yaptı.