Türkiye''yi borç batağına sürükleyen Kamu Özel İşbirliği (KÖİ) projelerine ilişkin çarpıcı bir rapor paylaşıldı. Coşkun Cangöz, Uğur Emek, Nurhan Uyduranoğlu Karaca tarafından yazılan rapor Türkiye Ekonomi Politikaları Vakfı''nın (TEPAV) yayınları arasında yer alıyor.
Tartışmaların odağındaki KÖİ projelerine ilişkin raporda, Türkiye''de diğer ülkelerden farklı olarak ihalelerin şeffaf yapılmaması, ihaleye ilişkin detayların kamuoyuna açıklanmaması, her bakanlığın ayrı proje yürütmesi, yapılan ödemenin karşılığının alınıp alınmayacağı konusunda gerekli incelemenin yapılmamış olması gibi nedenlerle söz konusu model kötü örnek oldu.
PROJELERE HARCANAN MİLYARLAR
KÖİ projelerine ilişkin raporda kaydedilen verilere göre, bu model ile yapılan havalimanı projelerinde 2021-2042 yılları arasında 7.3 milyar dolar, otoyol ve köprü projelerinde 2021-2042 yılları arasında 32.1 milyar dolar, şehir hastanesi projelerinde 2021-2045 yılları arasında 78.2 milyar dolar ve Akkuyu Nükleer Santrali projesinde 2021-2035 döneminde 35.2 milyar dolar olmak üzere toplamda en az 152.8 milyar dolar (2.1 trilyon TL) garantili borç ödemesi yapılacak.
TBMM ÖNERİSİ
2020 ve 2021 yıllarında korona sebeiyle uygulanan tam kapanma nedeniyle kullanılmayan KÖİ projelerine toplam 252.1 milyon dolar para öedendi. Bu ödemelerin 119.7 milyon dolarının Osmangazi, 63 milyon dolarının Yavuz Sultan Selim köprülerine gittiği belirtilen raporda, garantilerin belirlenmesi ve denetim yetkisinin TBMM''ye verilmesi önerildi.
Öte yandan Gebze-İzmir Otoyolu için 38.7 milyon dolar, Avrasya Tüneli''ne 28.7 milyon dolar ve Zafer Havalimanı için ise 1.9 milyon dolar ödeme yapıldı. Raporda, idarelere bu ödemeler için mücbir sebep başvurusu önerisinde bulunuldu.
Şeffaf olmayan KÖİ uygulamaları yüzünden şehir hastaneleri başta olmak üzere kamunun uğradığı zararlara işaret edilen raporda, kamu yararını sağlayacak şekilde tüm KÖİ projelerini kapsayan model geliştirilmesi ve modele uymayan sözleşmelerin yeniden müzakere edilmesi tavsiye edildi.
KÖİ modelinin unsurları arasında şeffaf ihale, şeffaf sözleşme, mücbir sebep, fesih, yeniden müzakere, paranın karşılığının tam alınması ve sosyal etki gibi şartlara yer verildi.
