İstanbul Planlama Ajansı “Bir Hak Olarak Barınma: Sağlıklı, Dayanıklı ve Güvenli Konuta Erişim Herkes İçin Mümkün Mü?” başlıklı yeni bir rapor yayımladı. Raporda kentte kiralık ve satılık konut fiyatlarındaki artışa yer verildi. İstanbul’da 2000’li yılların başından beri orta ve düşük gelir grubu için konut almanın imkansız hale geldiği vurgulanan raporda son senelerde ise kiraların da artık ödenebilir olma niteliğini kaybettiği belirtildi. Yayımlanan rapora göre 2019’dan beri İstanbul’da en çok kira artışı yüzde 961’le Üsküdar zirvede yer aldı.
Üsküdar’ın zirvesinin dışında 2019’dan beri kira fiyatlarının en çok arttığı ilçeler şu şekilde sıralandı:
• Kâğıthane: %954
• Beykoz: %889
• Başakşehir: %879
• Küçükçekmece: %861
• Eyüpsultan: %804
KENTİN MERKEZİ BOŞALDI
Yayımlanan raporda artan kira fiyatları sebebiyle İstanbulluların şehrin merkezinden çepere doğru kaydığı söylendi. Raporda şunlara da değinildi: “Konut kira fiyatlarında yaşanan 1 yıllık değişim incelendiğinde merkez ilçelere kıyasla Beykoz, Eyüpsultan ve Başakşehir’de değişimin daha çarpıcı olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu durum merkez ilçelerde yüksek olan konut kira değerlerinin çeperde de yansımalarının görülmeye başladığını göstermektedir. Kent merkezinde konut kiralarının yüksek olduğu bilinmesine karşılık kent çeperinin de yıllar içerisinde artan kira oranlarına sahip olması çepere artan talebi göstermektedir. Konut kiraları sebebiyle çepere yerleşmekte olan İstanbullular için barınma ücretine ek olarak ulaşım, donatı alanlarına erişim gibi yeni ihtiyaçların ortaya çıkmasına neden olmaktadır.” ifadelerine yer verildi.
Rapordan belirtilen bazı bilgiler şöyle sıralandı:
Kasım 2023 verilerine göre İstanbul’da son bir sene içerisinde konut satış fiyatları yüzde 84,14 oranında, kira fiyatları yüzde 75,56 artış yaşadı. Metrekare fiyatları değerlendirildiğinde ise satılık fiyatı yüzde 82,54, kiralık fiyatı ise yüzde 84,33 yükseldi.
Pandemi sürecinin etkisiyle beraber kira fiyatları 2020 ile 2022 seneleri arasında tüm ülkelerde artış gösterdi. Ancak dünya genelinde kiralar 1,6 artarken İstanbul’da ise 5,2 kat arttı. Yeni kiralama fiyatları Türkiye’de yıllık yüzde 159,3 yükselirken İstanbul’da yüzde 145,6 yükseldi.
Ücretli çalışanların, gelirlerinin büyük çoğunluğunu kira giderlerine ayırması sosyal adaletsizliği artıran ve toplumsal barışı tehdit eden en büyük unsurlar arasında yer aldı.
Toplumun %95’inin konut kredisinden faydalanamadığı bu zor dönem kredili konut satışlarının da ülke genelinde tarihin dip noktasına düşmesiyle beraber evin bir barınma değil de finansal yatırım aracına dönüşmesine sebebiyet verdi.
Son 4 senede kira fiyatları sadece 5 mahallede bir miktar azalış gösterirken diğer tüm mahallelerde yüksek miktarda artış yaşandı.
İstanbul bazında konut stokunun yetersiz olduğunu söylemek mümkün değil. Ancak herkes için erişilebilir konut stoku yetersiz denebilir. Bu durum konut üretiminin özel sektörün inisiyatifine bırakılmış olmasıyla bağdaştırılabilir.
10’DA 8’İ DÖNÜŞÜM İSTİYOR
Çalışma kapsamında İstanbul’da ikamet eden 317 kişiyle kentsel dönüşüm araştırması gerçekleştirildi. Araştırma sonrası verilen cevaplardan öne çıkanlar şöyle sıralandı.
• Çalışmaya katılanların yüzde 84,7’si binalarında kentsel dönüşümün gerekli olduğunu düşünüyor. Kentsel dönüşümün gerekli olduğunu düşünen katılımcıların yüzde 93,4’ü 30 yıl ve üzeri binalarda yaşadığını belirtiyor.
• Yüzde 62,1’i kentsel dönüşümden en birincil beklentisini doğal afetlere karşı dayanıklılık olarak tanımladı. Yüzde 17,8’i güvenli bir yaşam alanı, yüzde 5,2’si ise ekonomik olarak mağdur edilmemek ve evlerinin metrekare olarak küçülmemesi olarak belirtti.
• Binaların deprem riskli çıkması durumunda uzlaşma hali sorulduğunda katılımcıların yüzde • 49,8’i binayı yeniletmek üzere apartmandaki diğer oturanlarla uzlaşmaya çalışacağını belirtti. Yüzde 30,9’u daha güvenli ve sağlam bir binaya yerleşeceğini, yüzde 13,1’i ise maddi yetersizlikler nedeniyle aynı yerde kalmaya devam etmek durumunda kalacağını ifade etti.
• Katılımcıların %70,4’ü kentsel dönüşüm sebebiyle aylık masrafların da artacağını düşünüyor.
