Portekiz, 2 Ağustos’tan bu yana yangın alarmında. Sıcaklıkların 45 dereceye kadar çıktığı bu günlerde, ülkenin kuzeyindeki Gondomar başta olmak üzere pek çok kırsal alanı saran alevler kontrol altına alınamıyor. Özellikle Temmuz ayının sonunda başlayan ve günlerce süren yangınlarda, 30 bin hektardan fazla ormanlık alan küle döndü. Yangınlar, yerleşim yerlerine de sıçradı; bazı köyler tamamen tahliye edilirken, bazıları da evlerinden çıkamayan halk nedeniyle geçici olarak kapatıldı. Portekiz hükümeti, yangınların başladığı ilk günlerden itibaren ormanlara giriş yasağı da dâhil olmak üzere geniş bir önlem paketi yürürlüğe koydu.

Yetkililer, önceliği insanların güvenliğine veriyor. Helikopterler ve uçaklarla yapılan hava müdahaleleri daha çok yerleşim alanlarını korumaya odaklanmış durumda. Dağlık bölgelerdeki yangınlara ise karadan ulaşımın zorluğu nedeniyle müdahale edilemiyor.

ORMANLAR KAYIP, YÖNETİM YETERSİZ

Portekiz’in üçte birini kaplayan ormanlık alanlar, uzun yıllardır hem ekonomik hem de çevresel bir değer olarak görülüyordu. Ancak 2017’deki trajik yangınlarda hayatını kaybeden 140 kişinin ardından yapılan reformlara rağmen sorunlar sürüyor. 2023 yılı itibarıyla yangınla mücadele bütçesi 483 milyon euroya çıkarıldı ve yaz aylarında 15 bin itfaiyeci, 3400 araç ve yaklaşık 70 hava aracı görevlendiriliyor. Fakat uzmanlara göre sorun teknik imkânlardan çok yapısal.

Navigator Company şirketinde orman yönetimi sorumlusu João Melo Bandeira, ormanlardaki asıl problemin mülkiyet belirsizliği ve bakım eksikliği olduğunu belirtiyor. Küçük parseller hâlinde bölünmüş ve terk edilmiş arazilerin yangına davetiye çıkardığını dile getiriyor. Bandeira’ya göre, “Kimse kime ait olduğunu bilmediği ormanı temizlemek için para harcamıyor.”

Kağıt, palet, gıda ambalajı gibi alanlarda faaliyet gösteren orman ürünleri sektörü, Portekiz’in gayri safi yurt içi hasılasının %6 ila %7’sini oluşturuyor ve yaklaşık 100 bin kişiye istihdam sağlıyor. Ancak sanayiye yönelik orman alanlarının düzenli bakımı yapılırken, geri kalan büyük kısımlar kaderine terk ediliyor.

SORUMLULAR ARANIYOR, EYLEMLER SÜRÜYOR

Yangınların bir kısmının insan eliyle çıkarıldığına dair ciddi şüpheler var. 2025 başından bu yana 60 kişi kundakçılık şüphesiyle gözaltına alındı. Ülkenin iç kesimlerinin terk edilmiş olması, bu tür sabotajlara uygun zemin hazırlıyor. Quercus adlı çevre örgütünün yöneticisi Domingos Patacho, eğer sanayi tipi ormanlar da düzenli kontrol edilmezse, özellikle eukaliptüs ağaçlarının devasa bir yanıcı maddeye dönüştüğünü vurguluyor.

Portekiz, ormanla yalnızca yandığında ilgileniyor. Oysa uzmanlar, bu alanların sadece yangın söndürme bütçeleriyle değil, sürdürülebilir planlama ve kadastro çalışmalarıyla korunabileceği görüşünde. Aksi hâlde 2025 yılı, Portekiz için sadece bir yaz değil, büyük bir orman felaketinin yılı olarak hafızalara kazınacak.