Salim YAVAŞOĞLU / İSTANBUL
Gazprom'un Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın yarın (3 Mayıs) Soçi'de gerçekleştirecekleri görüşmesine günler kala Türk Akımı doğal gaz boru hattının ilk kolu için boru döşeme faaliyetlerine bu yaz başlayacağını ilan etmesi, Türk ekonomistleri umutlandırdı. Uzmanlar, 31.5 milyar metreküp doğal gaz sevkiyatı sağlayabilecek ve 7 milyar euroya mal olacak olan projenin hem ikili ilişkileri onarmada bir kilometre taşı olacağına hem de Türk ekonomisine sağlayacağı katkıya vurgu yapıyor. Boru hattıyla ilgili bu somut adımın Türkiye ekonomisine uzun vadede dolaylı katkılar sağlayacağını aktaran uzmanlara göre, doğal gaz talebi yüksek olan Avrupa ülkeleri karşısında Türkiye avantaj sağlayabilir.
Gazprom'dan yapılan açıklamada, Türk Akımı projesinin deniz kısmı boru hattı inşasına 2017'nin yaz döneminde başlanacağı belirtildi. Açıklamada ayrıca, takvim doğrultusunda proje inşaatının 2019 sonunda tamamlanmasının öngörüldüğü kaydedildi. Gazprom tarafından Türk Akımı için 2017'de yaklaşık 700 milyon dolar yatırım yapılacak.
Duyurunun Rusya ve Türkiye'nin enerji alanındaki gelişmelerin hareketlenmesi anlamına geldiğini aktaran ekonomist Arda Tunca, Sputnik'e yaptığı açıklamada, "Türkiye ve Rusya arasındaki kriz süreci öncesi, Türkiye'nin Rusya üzerinden enerji koridoru olması çok konuşulan bir konuydu. Bu, krizle sekteye uğramıştı. Bu yüzden olayı uluslararası ilişkiler açısından geniş bir perspektifte okumak lazım" dedi. Rusya ve Türkiye'nin Avrupa Birliği (AB) ile benzer sorunları yaşadığına değinen ekonomist Tunca, "2015 krizinden bu yana iki ülkenin kendi aralarında yaşadıkları sorun, ortak çıkarlarda buluşmalarının önüne geçmişti. Fiili bu adım, Türkiye ve Rusya'nın ortak çıkarlarına hizmet eden ticari faaliyetlerin hareketlenmesi itibariyle önemli" dedi.
Tunca "Türkiye'nin önceden bu yana pek çok boru hattı için bir üs olma yönünde bir hayali vardı. Şimdi bu konumu geri kazanmak yönündeki çabaları Rusya'nın 'olur' demesiyle sonuca ulaşmaya başladı" diye konuştu. Gazprom'un adımının Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın 3 Mayıs'ta Soçi'de gerçekleştirecekleri görüşmesine günler kala yapılmasının da 'kayda değer' olduğunu söyleyen Tunca "Onlar da konuya toplantılarında değineceklerdir. Bu toplantıya hazırlık gibi geliyor bana" diye konuştu. Projenin Türkiye ekonomisine doğrudan yapacağı katkıdan çok dolaylı katkılarının daha fazla olduğunu aktaran Tunca "Bu boru hattı, başta Avrupa olmak üzere, Türkiye'nin elini ikili ilişkilerde güçlendirmek için önemli bir adım. Çünkü Avrupa'nın gaza ihtiyacı var. Türkiye'nin ise gücünü gösterebilmesi için önemli bir avantaj" diye ekledi.
'Rusya'nın iyi niyet beyanı'
Sputnik'e açıklama yapan ekonomi uzmanı Abdurrahman Yıldırım, projenin fiilen başlayacak olmasının önemine değindi ve projenin Türkiye ve Rusya arasındaki ilişkilerin düzelmesinde de rol oynayacağını etti. Yıldırım "Gazprom'un bu projesi, ticari ilişkilere olduğu kadar siyasi ve askeri ilişkilere de olumlu etki edecektir" dedi. Yıldırım "Proje hem Türkiye'yi enerji köprüsü haline getirecek hem de sağlayacağı gelirle Türkiye ekonomisine katkı sağlayacak. Türkiye'yi stratejik bir konuma getiriyor ve iki ülkeyi de birbirine yakınlaştıracak" şeklinde konuştu. Yıldırım "Bence bu adım, bir iyi niyet beyan olması itibariyle önemli. Bu açıklamayı Rusya'nın İlişkilerin hızlıca düzelmesi için bulunduğu bir niyet beyanı olarak görebiliriz" diye konuştu.
63 milyar metreküp taşıyacak
Türk Akımı, Rusya'dan başlayıp Karadeniz üzerinden Türkiye'ye aktarılması planlanan doğal gaz boru hattı projesinin adıdır. Projenin önerisi Türkiye'ye yaptığı bir devlet ziyareti sırasında, 1 Aralık 2014 tarihinde Rusya devlet başkanı Vladimir Putin tarafından yapıldı. "Türk Akımı", daha önceden yapılması planlanan ancak, Avrupa Birliği ve Bulgaristan ile sorun çıkması üzerine iptal edilen "Güney Akım Projesi"nin yerini aldı. Boru hattının Anapa yakınlarındaki Russkaya kompresör istasyonundan başlatılması planlanırken, Türkiye'ye nereden giriş yapacağı yakın bir zamana kadar henüz karara bağlanmamış. Hattın Türkiye'deki başlangıç noktasına karar verildiğinde Gazprom'un boru döşeme çalışmalarına hemen başlaması beklenmekteydi. Bu amaçla da uzun süredir iki tane boru döşeme gemisi Karadeniz'de halihazırda bekletildi. Hattın, Türkiye'de Kırklareli sınırlarındaki Kıyıköy'den karaya çıkarlarak, Lüleburgaz'dan İpsala'ya uzatılması oradan da Avrupa'ya taşınması kararlaştırıldı.
Yeni proje gündemde
Türk Akımı boru hattının planlanan tahmini taşıma kapasitesi yılda 63 milyar metreküp'tür. Türkiye'nin bu projeden yılda yaklaşık 14 milyar metreküp doğal gaz alması ve geriye kalan 49 milyar metreküp gazın Avrupa'ya ihraç edilmesi düşünülmekte. Ancak, Türk-Yunan sınırından Avrupa'ya aktarılacak doğal gaz hattının bu miktarı taşımak için yeterli kapasite olmadığı yönünde endişeler de var. Avrupa Enerji Komisyonu başkanı Maros Sefcovic ise önerilen boru hattının müşterilerinin taleplerini aştığını belirtmektedir. Sonuç olarak Rusya ile Türkiye arasındaki müzakereler tamamlandı. Türkiye ve Rusya arasındaki ilk doğrudan doğal gaz boru hattı olan Mavi Akım ise 2005 yılında devreye girdi. Daha sonra genişletme planı çerçevesinde ismi "Güney Akım" olarak değiştirildi. 2009 yılında Rusya devlet başkanı Putin, Karadeniz'in altından geçerek Samsun'dan Ceyhan'a kadar uzanan ve ayrıca Suriye, Lübnan, İsrail ve Kıbrıs'ı da içeren "Mavi Akım 1" projesini açıkladı.
