Kasım 2025 aylık TÜFE oranı yüzde 0,87 ve yıllık TÜFE oranı da yüzde 31,07 oldu.

Aralık ayında kira süresi dolan, kira artışlarında kullanılacak, 12 aylık ortalamalara göre TÜFE yüzde 35,91 oldu.

Burada hatırlatmak gerekir ki, TÜFE enflasyon trendi artış yönünde ise 12 aylık ortalama TÜFE daha düşük, tersine TÜFE trendi düşme yönünde ise 12 aylık ortalamalara göre TÜFE daha yüksek çıkar.

1.Türkiye de enflasyonun nedenleri olarak da ilk sırayı maliyet artışı, ikinci sırayı panik, üçüncü sırayı talep artışı aldı.

Parasalcılık veya monetarizm, Amerikalı iktisatçı Milton Friedman tarafından geliştirilmiş bir teoridir. Bu teorinin anahtarı “Enflasyon her zaman ve her yerde parasal bir olgudur" iddiasıdır.

İktisatta teoride bu şekilde genel hüküm vermek yanlıştır. Zira enflasyon her zaman parasal değildir. Ekonomik konjonktüre, mal ve hizmet arzına, ekonomide tasarruf tüketim alışkanlığına, siyasi ortama ve demokratik ve hukuki altyapıya göre değişir. Bu gerçeği bilmeyen iktisatçı yoktur. Friedman da bunu biliyordu. Ama 1980 sonrası spekülatif fonlar tüm dünya ekonomisine hakim olmak istedi, Friedmanı’da kullandılar. 1976 da Nobel ödülü de verdiler.

İktisadi düşünce din gibi tabu değildir.

Türkiye de 2003 temel yılına göre, Kasım 2025‘te TÜFE endeksi 3482,96 oldu. Yurt-içi ÜFE endeksi daha yüksek 4747,63 oldu.

Yİ-ÜFE, TÜFE’den yaklaşık yüzde 36 daha yüksek bir seviyededir.

Bu demektir ki, Üreticinin maruz kaldığı maliyet artışları, tüketicinin gördüğü fiyat artışlarından çok daha yüksektir.

Gerçekten de ithal girdi, enerji, kur, vergi, faiz maliyeti vb. üzerinden gelen maliyet şokları yüksek oldu.

Sonuç olarak, Türkiye’de enflasyonun ana iticisinin “maliyet enflasyonu” (cost-push) dur. Talep enflasyonu ikinci plandadır.

2.TÜFE Halkın yaşamını yansıtmıyor.

2018 Kasım ayını temel ay olarak 100 alırsak, 2025 kasım ayında;

  • TÜFE artışı yüzde 880,69 oldu.
  • Gıda enflasyonu 1066,48 oldu.
  • Konut harcamaları 937,51 oldu.

Dahası, vatandaşın harcama sepetinde bu iki harcamanın payı yüzde 90’dır. Şimdi anlaşıldı mı, TÜİK TÜFE oranlarının vatandaşın yaşam maliyetleri ile ilgisi yoktur. Geçmişte çok sık yazdım, Türkiye de maaş ve ücretler için geçinme endeksleri yapılmalıdır.

3.TÜFE‘de güven sorunu var.

Kasım ayı itibariyle;

  • 2024 TÜİK TÜFE endeksi 42,09, İTO yıllık geçinme endeksi ise 52,81 oldu. 10 puan fark var.
  • 2025 TÜİK TÜFE endeksi 31,07, İTO geçinme endeksi 38,28 oldu. 7,2 puan fark var.

Dünyada ortalama enflasyon oranı yüzde 5 dolayında iken bizde kamu kurumları enflasyonu arasında fark daha fazladır.

Bu farkın izah edilecek bir gerekçesi yoktur.