Bahis geldi, mertlik bozuldu... Dünyadaki cezalar Türkiye'ye örnek olacak mı?

Futbol dünyası Türkiye Futbol Federasyonu Başkanı İbrahim Hacıosmanoğlu'nun bahis yapan hakemler açıklamasıyla sarsıldı. 571 hakemin 152’si aktif şekilde bahis oynadığı gerekçesiyle 3 aydan 1 yıla kadar ceza istemiyle Profesyonel Futbol Disiplin Kurulu'na sevk edildi.

Özellikle bahisin spora girmesiyle 2000’lerden sonra dünya futbolunda pek çok ülkede hakemlerin karıştığı büyük bahis ve şike olayları yaşandı. İşte Avrupa'da hakemlerin karıştığı olaylar ve verilen cezalar...

2004 ALTIN DÜDÜK SKANDALI

Portekiz’de 2004’te Porto ve Boavista kulüp başkanlarının bazı hakemleri ağırlayarak onlara nakit para ve kıymetli hediyeler verdiğini gösteren telefon konuşmaları ortaya çıktı. 'Altın Düdük' ismi verilen skandalda kararlar 2008'de açıklandı.

Porto'nun 6 puan silindi, başkan Pinto da Costa 2 yıl futboldan men cezası aldı. Kulübe 150 bin euro para cezası verildi. Boavista kulübü ise hakemlere rüşvet verip baskı yaptığı gerekçesiyle doğrudan küme düşürüldü ve 180 bin euro para cezasına çarptırıldı.

Birden fazla hakeme yıllarca hak mahrumiyeti cezaları verildi. Dönemin Lig Başkanı Valentim Loureiro da yetkiyi kötüye kullanmaktan 3 yıl 2 ay ertelenmiş hapisle cezalandırıldı.

UEFA'DA DÖNÜM NOKTASI OLDU

UEFA, Porto’yu 2008-2009 Şampiyonlar Ligi’nden men etmeye çalıştı ancak kulübün itirazı sonucu ceza kaldırıldı. Ancak bu UEFA'nın kuralları değiştirmesine yol açtı. O günden sonra hakemler finansal açıdan çok daha sıkı bir şekilde kontrol edilmeye başlandı.

2005 HOYZER BAHİS SKANDALI

2005’te Almanya, Robert Hoyzer adlı genç bir hakemin karıştığı büyük bir bahis skandalıyla sarsıldı. 21 Ağustos 2004’teki Paderborn–Hamburg Almanya Kupası maçında Hoyzer, Hamburg aleyhine iki haksız penaltı verdi ve takımı 10 kişi bıraktı. Kimsenin şans vermediği Padeborn karşılaşmadan 4-2 galip ayrıldı.

Maçı izleyen bazı hakemler Hoyzer'in performansının normal olmadığını Almanya Futbol Federasyonu'na bildirdi. Bunun üzerine federasyon soruşturma başlattı. FIFA kokartlı hakem Hoyzer, Berlin merkezli Hırvat Sapina Kardeşler bahis çetesi ile çalışarak özellikle alt lig ve kupa maçlarında kasıtlı hatalar yaptığını itiraf etti. Hoyzer uydurma penaltılar verip haksız kırmızı kartlar çıkararak favori takımların puan kaybetmesine yol açıyor, bahis mafyasının yüksek oranlı kazançlar elde etmesini sağlıyordu.

ALMANYA HAMBURG'A TAZMİNAT ÖDEDİ

Yaşananlardan sonra Alman Futbol Federasyonu, etkilenen bazı alt lig maçlarını tekrar oynattı, Hoyzer’in verdiği haksız kırmızı kartları iptal etti ve Hamburg kulübüne uğradığı zarar için tazminat ödedi. Robert Hoyzer futboldan ömür boyu men cezası aldı ve dolandırıcılık suçundan 2 yıl 5 ay hapis cezasına çarptırıldı. Bir diğer hakem Dominik Marks da ömür boyu men cezası alıp 1 yıl 6 ay hapisle hüküm giydi.

Bu futbolda yeni bir kapıyı açtı. İlk kez üst düzey bir hakem, maç sonucunu etkilediğini kabul ettiği için hapis cezası aldı. Yapılan ise 'disiplin ihlali' olarak değil 'organize suç' olarak görüldü. Bahis şebekesinin Hırvat üyeleri, şikeye karışmaktan 2 ila 3 yıl arası hapis cezaları aldı.

Skandal sonrası Almanya Futbol Federasyonu, hakemlik sisteminde kapsamlı reformlara gitti. Hakemlerin finansal ilişkileri ve olası çıkar bağlantıları mercek altına alındı; Sportradar gibi bağımsız veri analiz şirketleriyle şüpheli bahis hareketlerini gerçek zamanlı izleyen bir alarm sistemi kuruldu.

2006 CALCIOPOLI SKANDALI

İtalya futbolu 2006'da Calciopoli skandalı ile sarsıldı. Juventus başta olmak üzere bazı kulüp yöneticilerinin atama komitesine illegal şekilde nüfuz ederek kritik maçlara istedikleri hakemleri atattıkları ortaya çıktı.

2004-2006 sezonlarını kapsayan telefon dinlemeleri sonucunda İtalyan futbolundaki en ağır cezalar çıktı. Juventus'un 2004-2005 sezonu şampiyonluğu tamamen iptal edildi. O yıl ligde herhangi bir kulüp şampiyon ilan edilmedi. 2005-2006 şampiyonluğu ise Juventus’tan alınıp Inter’e verildi. Juventus, lig sonuncusu ilan edilerek Serie B’ye düşürüldü ve bir sonraki sezona -30 puanla başlatıldı.

Fiorentina, Lazio, AC Milan ve Reggina kulüplerine puan silme cezaları verildi. Bazıları 1 yıl Avrupa kupalarından men cezası ve seyircisiz maç oynama gibi ek yaptırımlar uygulandı.

Hakem atama organizasyonunda adı geçen üst düzey hakem Massimo De Santis ve bazı hakem yöneticileri yıllarca men cezası aldı. Juventus sportif direktörü Luciano Moggi gibi yöneticilere ise meslekten ömür boyu men ve 5 yıla kadar hapis cezaları verildi.

SIFIR TOLERANSIN MİHENK TAŞI

Calciopoli olayı, hukuki açıdan önemli bir emsal oluşturdu. İtalyan savcılar doğrudan 'bahis çetesiyle maç satın alma' kanıtı olmamasına rağmen, hakem atamalarını manipüle ederek sportif çıkar sağlama girişimini de şike kapsamında değerlendirdi. Bu yönüyle Calciopoli, kulüp yöneticilerinin hakem ilişkilerine dair 'sıfır tolerans' yaklaşımının miladı sayılmakta.

2016 LAMPTEY OLAYI

2018 Dünya Kupası eleme maçında Güney Afrika ile Senegal, Kasım 2016'da karşılaştı. Ganalı hakem Joseph Odartei Lamptey, ceza sahasında Senegalli oyuncunun dizinden seken topa 'elle oynama' gerekçesiyle penaltı düdüğünü çaldı. Güney Afrika bu penaltıyla maçı 2-1 kazandı.

FIFA, bahis dünyasındaki olağanüstü hareketlenmeden dolayı soruşturma açtı. Hakemin maç sonucunu kasıtlı olarak ve bahis amacıyla manipüle ettiğini tespit edildi. Lamptey, ömür boyu men cezası aldı.

TARİHİ KARAR: MAÇ TEKRARLANDI

FIFA eşi benzeri görülmemiş bir kararla maçı tamamen iptal ederek yeniden oynattı. Tekrarlanan maçı Senegal 2-0 kazanarak Dünya Kupası’na katılma hakkı kazandı. Bu olay, maç sonucunu manipüle etmesinin sadece hakemin cezasıyla sınırlı kalmadığını, maçın sonucunun bile yok sayılabileceğini gösterdi.

2017-2019 TEMİZ ELLER OPERASYONU

Belçika polisi 2017-2018 sezonunda yaşananların ardından harekete geçti. Bazı alt sıra kulüplerin ligden düşmemesi için kritik maçlarda hakemlere rüşvet verildiği iddiası gündeme geldi. Üst düzey hakemleri de içine alan geniş kapsamlı soruşturma sonucunda Ekim 2018’de düzenlenen operasyonla 9 kişi tutuklandı. Tutuklananlar arasında üst düzey bir hakem ve üç futbol menajeri de vardı.

Soruşturmada toplam 19 kişi hakkında şike ve kara para aklama suçlamalarıyla dava açıldı. İki elit hakem şike soruşturması kapsamında süresiz men cezası aldı. Bazı kulüp yöneticileri de futboldan men edildi.

TÜRKİYE'DE NE OLACAK?

Şu an Avrupa'da FIFA ve UEFA'nın 'sıfır tolerans' politikası kapsamında bahisler izleniyor. Olağan dışı hareketlenmeler olduğunda hakem dahil soruşturma açılıyor.

TFF Başkanı İbrahim Hacıosmanoğlu'nun duyurduğu skandalda daha yasadışı bahis ayağı bulunmuyor. Bazı kulüp başkanları, teknik direktörler, futbolcuların da bahis oynadığını belirtiliyor.

Avrupa'daki örneklere bakıldığında mağdur takımların bazen maçı tekrar edilerek bazense tazminat ödenerek zararlarının giderilmesine çalışıldı. Bahis işine giren isimlerin futbolla ilişkisi kesildi. Türkiye'de ise bahis işinin nereye kadar gideceği merak konusu.