Nisan, Mayıs, Haziran üçüncü çeyrekte, geçen senenin aynı dönemine göre büyüme oranı yüzde 3,8 oldu. Bir ekonomide refah artışına katkıyı gelir artışı gösterir. Türkiye de 2022 yılı nüfus artış hızı binde 7,1’dir. Değişmediğini varsayarsak;

Orta düzeyde büyüme

2023 ikinci çeyrekte Fert başına büyüme yüzde 3,7 oldu.

2022 üçüncü ve dördüncü çeyrek ile 2023 birinci ve ikinci çeyrek cari dolar cinsinden, yıllık GSYH 1 trilyon 22 milyar, 159 milyon dolar oldu.

Bu bir yılda dolar cinsinden fert başına gelir 11 bin 569,5 dolar demektir.(2023 ikinci çeyrek toplam nüfus 88 milyon350 bin)

Hükmet bizi 10 milyon Suriyeli ve yabancı ile ekmeğimizi bölüşmek zorunda bırakı. Bu durumda fert başına gelir 10 bin 393 dolara geriliyor.

İkinci çeyrekte yüzde 3,8 büyüme, dünya ortalamasına yakın bir büyümedir. İkinci çeyrekte diğer bazı ülkelerde büyüme;

ABD; 2,1

Euro Bölgesi; 0,6

Meksika; 2,7

Türkiye; 3,8

Endenozya; 5,4

Hindistan; 61

Çin; 6,3

Büyüme trendi düşüyor

Son iki yılda çeyrekler itibari ile büyüme oranı sürekli düştü. 2024 Mart seçimleri popülizmi artıracak, bu nedenle talep artışına bağlı büyüme devam edecektir. Ancak aynı zamanda ithal girdi payı yüksek olan ihracattaki gerileme de devam eder. Döviz kıtlığı yaşanırsa, üretimde daralma olur ve GSYH ‘da daralır. Talep büyümesi enflasyona yansır. Dahası dış borçlarda temerrüt riski bizim korkulu rüyamızdır.

Erken sanayisizleşme tescillendi.

Sektörel büyüme oranlarında en fazla dikkat çeken; sanayi sektörünün yüzde eksi 2,6 oranında daralması ile geçen sene aynı dönemde yüzde 25,4 oranında büyüyen finans sektörünün bu sene yüzde 4,9’a gerilemesidir.

Aslında, küreselleşmenin getirdiği en büyük sorun, dünyada sektörel dengenin bozulmasıdır. Türkiye’de de, finans sektörü ile reel sektör arasında denge bozuldu. Bu bozulma piyasalara da yansıdı. Bunun içindir ki, borsaya spekülasyon hakimdir ve reel sektörü temsil etmiyor.

Çeyrekler itibariyle sanayi üretim endeksinde büyüme, 2023 yılında eksi veya sıfıra yakın oldu.

Bankalara gelince, bankaları hükümetin akıl dışı yanlışları bozdu. Hükümet MB’nı zorladı ve önce gösterge faizini yüzde 8,5’e kadar düşürdü. Bankalar ucuza fon sağladı ve bankalar spekülatif kazanç elde ettiler. Şimdi de TL’nin değer kaybının maliyetini bankalara kesiyor.

İhracatta eksi katkı

Harcama yöntemi ile GSYH hesabında, talep artışı büyümeye 10,7 puan Yatırımlar 1,3 puan ve kamu tüketimi 0,7 puan pozitif katkı yaptı. Dış ticaret eksi 6,3 ve stoklar da eksi 2,6 negatif etki yaptı.

2023 büyüme beklentisi; Uluslararası kuruluşlar Türkiye’de bu sene büyümenin yüzde 3 ile yüzde 2,7 arasında olacağını tahmin ediyor. Risklerin artması, son iki çeyrek büyüme oranının düşmesine ve yıllık büyümenin daha da düşük çıkmasına neden olacaktır.