Harediler ve Türkiye...

Gazze’de soykırım yapan İsrail, bugünlerde ülkenin kaderini etkileyecek bir tartışmanın içinde... Anadolu Ajansı’nın haberine göre 9 milyonluk İsrail’de nüfusun yaklaşık yüzde 12’sini oluşturan Harediler, dini gerekçelerle askerlikten muaf tutulmak istiyor. Ülkedeki Haredilerin büyük çoğunluğu Batı Kudüs'teki Meaşerim Mahallesi'nde ve Tel Aviv yakınlarındaki Bney Brak kentinde yaşıyor.

Likud lideri Binyamin Netanyahu'nun koalisyon hükûmetinde aşırı sağcı partilerin yanı sıra Haredilerin Ultra Ortodoks Şas ve Birleşik Tevrat Yahudiliği partileri de yer alıyor.

Laik Yahudilerle aralarında birçok konuda görüş ayrılığı bulunan ve toplumun geri kalanına entegre olmayı reddeden Haredilerin çoğu, orduda dinlerinin gerektirdiği şekilde yaşayamayacakları gerekçesiyle askerlik yapmayı reddediyor.

İsrail’de kadın ve erkekler için 3 yıl zorunlu askerlik hizmeti bulunuyor. Ultra Ortodoks Yahudilik inanca sahip Harediler ise 26 yaşına kadar Tevrat Kursları'nda (Yeşiva) eğitim almaları hâlinde askerlikten muaf tutuluyor.

Tartışmanın konusu ise Haredileri askerlikten muaf tutan uygulamanın uzatılmasına dair bir yasa tasarısı... Koalisyon ortağı Haredi partiler, "Tevrat eğitiminin temel hak olduğu" yönünde bir kanun geçirerek temsil ettikleri kesimin askerlikten muaf tutulmasını yasal güvence altına almak istiyor.

Başbakan Binyamin Netanyahu, bakanlara mesaj göndererek Haredileri askerlikten muaf tutan tartışmalı yasa tasarısı kabul edilmediği takdirde hükûmetin dağılabileceğini bu sebeple tasarıyı desteklemekten vazgeçmeyeceğini bildirdi.

***

“İsrail’in iç sorunu, bize ne” denilebilir ama Türkiye’de de Haredilere benzeyen gruplar var hatta bunlardan biri Cumhur İttifakı içinde yer alıyor. Kaldı ki AKP, tarikat ve cemaatler ittifakı ile kurulmuştu.

Bilindiği gibi vergi vermek ve askerlik yapmak, vatandaş olmanın temel şartlarındandır. İsrail’de askerlik, kadınlar için de zorunlu ama Tevrat kurslarına giden Haredilere sınırlı muafiyet tanınıyor. Türkiye’de ise Haredi benzeri gruplar, devlete vergi vermiyor, askerlik de yapmak istemiyor; zaten devletin temel niteliklerinden biri olan laikliği kaldırmayı, devletin dini kurallara göre yönetilmesini hedefliyorlar.

Yenişafak’ta 4 Nisan 2018 tarihinde yayınlanmış “Harediler, ‘en güzel günlerimizi Osmanlı döneminde yaşadık’ diyor” başlıklı bir haber var... TRT, 23 Ekim 2023 bülteninde İsrail’in Gazze’ye saldırısına karşı ABD Kongre binası önünde eylem tapan Haredilerin görüntülerini yayınlayarak, “Filistinlilere destek veren Yahudiler” başlığını kullanmış...

***

Askerlik yapmamak ve vergi vermemek gibi konuların tarihî arka planı da var!

Hitit Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümünden Zekeriya Işık’ın “19. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Tarikatların Devlet Otoritesi Karşısındaki Tutumları” başlıklı makalesine bir göz atalım:

-Nitekim Tanzimat döneminde, askerlik yapmaktan kaçan halkın medreselere ve tekkelere sığınmalarından talebe ve dervişlerin bu yükümlülükten muaf oldukları için, ahaliden bazı kimselerin böyle bir hileye başvurdukları anlaşılmaktadır.

-Bazı meşâyihin ise evlerini tekkeye çevirmek, bazılarının da bir mescit ya da camiyi mesken tutmak suretiyle tekke gibi devlet ve toplum gözünde kurumsal bir karşılığı olan bir teşkilata kavuştukları hemen ardından da bu kurumlara sağlanan kamu yardımlarından istifade etmek için devlet kapısına müracaat ettikleri görülmektedir.

-Mesela Abdulkadir-i Geylani’nin sülalesinden oldukları beyanıyla Şeyh Mehmed Tayyar Efendi ile rüfekasının askerden muafiyetleri hakkındaki talepleri kayıtlardan anlaşıldığına göre resmî makamlarla uzun süren bir cedelleşme ve yazışmalara neden olmuştur.

-Bir başka hadisede ise şeyhin Kadiri ailesinden olduğu iddiası, Kadiri sülalesine ait defterde isminin bulunmaması nedeniyle reddedilerek askerlikten muaf tutulamayacağı belirtilmiştir.

-Gelibolu’da bulunan Mevlevi tarikatı erkânından Şeyh Ahmed Bican Efendi’nin türbedarı olduğuna ve türbedarların da hatipler gibi askerlikten muaf olduklarından kendisinin de askere alınmamasına dair başvuruda bulunan Ahmed Hulusi Efendi’nin arzuhalinin Seraskerliğe gönderildiği ve şahsın ifadesine göre gereğinin yapılmasının istendiği görülmektedir.

-Bağdat’ta bulunan Sazlı Kasabası sakinlerinden Rufai Halifesi Abdülaziz Efendi’den vergi alınmaması emredilmiştir.

***

Türkiye, AKP iktidarının sonuna doğru, Haredi zihniyetli grupların öne çıktığı bir döneme girdi. Bu zihniyet, milleti darmadağın eder, devleti de çökertir...