Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı verilerde merkezi yönetim borç stoku, Ocak-Aralık 2023 döneminde yüzde 66,6 oranında net 2 trilyon 688,3 milyar lira artarak 6 trilyon 722,5 milyar lira ile tarihi en yüksek düzeyine çıktı. İç borç stoku yüzde 68,4 oranında 1 trilyon 304 milyar liralık net artışla 3 trilyon 209,3 milyar liraya, dış borç stokunun TL karşılığı da net yüzde 65 oranında net 1 trilyon 384,3 milyar liralık artışla 3 trilyon 513,2 milyar liraya çıktı.
2 TRİLYON ARTIŞ YENİ DÖNEMDE GERÇEKLEŞTİ
Haziran ayının başında göreve gelen yeni ekonomi yönetiminin küresel finans merkezlerinde dış kaynak arayış turları sürerken, Hazine borcunun haziran başı-aralık sonu arasındaki yedi aylık dönemde, ilk beş aydaki artışın yaklaşık üç katı büyüdüğü aktarıldı. Merkezi yönetim borcunda yılın tümünde kaydedilen büyümenin 701,8 milyarı ilk beş ayda, 1 trilyon 986,5 milyarı ise yeni ekonomi yönetiminin görevi devraldığı haziran başından bu yana geçen son yedi ayda meydana geldiği ifade edildi.
TL cinsi iç borç stoku ilk beş ayda net 382,1 milyar, izleyen yedi ayda 634,5 milyar lira olurken, ilk beş ayda sadece 60,7 milyar lira artan dövize dayalı iç borçlar son yedi ayda 226,7 milyar lira arttığı belirtildi. İlk beş ayda 442,8 milyar lira artan toplam iç borç stokunda, son yedi ayda 861,2 milyar liralık bir büyüme yaşandığı ifade edildi.
Yılın ilk beş ayında 259 milyar liralık bir artış kaydeden dış borçların ise son yedi ayda 1 trilyon 125,3 milyar lira arttığı aktarıldı. Haziran, temmuz, ağustos aylarında yaşanan kur şoklarının dış borçlar ile iç borcun döviz cinsinden olan kısmına bindirdiği kur farkı yükü de borç stokunda bu yılki büyümeye önemli oranda etki yapmış oldu.
STOK 5 KATI OLDU
2023 sonu itibarıyla merkezi yönetim toplam borç stokunun, dört yıl önceki düzeyinin beş katına ulaştığı aktarıldı. Merkezi yönetimin toplam borcu 2019 sonunda 1 trilyon 329,1 milyar lira düzeyindeydi.
Pandemideki 2020 yılı yüzde 36,4 artışla 1 trilyon 812,8 milyar liraya yükselen stok, salgının tüm yaşamı ve ekonomik süreçleri en ağır şekilde etkilediği 2021 yılında yüzde 51,6 büyüyerek 2 trilyon 747,8 milyar liraya ulaştı. Stok, 2022 yılında da yüzde 46,8 büyüyerek 4 milyar 34,2 milyar liraya çıktı. 2023 sonunda 6 trilyon 722,5 milyar liraya ulaşan stok, bu dönemde en hızlı artışını yüzde 66,6 ile geçen yıl kaydedildi.
Böylece 2019-2023 döneminde 5 trilyon 393 milyar lira net büyüme kaydeden merkezi yönetim borç stokunda kümülatif oransal artış yüzde 405,8 oldu. Başka deyişle 2023 sonu itibarıyla stok, 2019 sonundakinin tam beş katı düzeyine yerleşti. Bu dönemde TL cinsi borçlar yüzde 260,3 büyürken, döviz cinsi borçlardaki artış yüzde 553,1’e çıktı.
Pandemi ile Rusya-Ukrayna savaşı ve benzeri jeopolitik riskler ve küresel olumsuzlukların damgasını vurduğu, Türkiye’nin risk priminde (CDS) aşırı yükselme, dış finansman imkanlarında daralma paralelinde dış borçlanma maliyetinde aşırı yükselişin yaşandığı son dört yılda, kurlardaki aşırı yükseliş sürecinde dövize dayalı borçlarda ortaya çıkan ağır kur farkı yükleri de stoku TL cinsinden aşırı büyütmiş oldu.
