Hükümetin talebi daraltmak için kartlı alışverişlerde taksitli satışları sınırlaması piyasayı vurunca üretim de darbe yedi. Türkiye milli gelirinde en büyük paya sahip sektörlerden sanayi, turizm ve ihracat 2016’yılında geri saydı. Sanayi üretiminde son yedi yılın en sert düşüşü yaşandı. Rusya ile yaşanan krizin ardından turizm sektörü 22 yılın dibini gördü ve yaz sezonunu boş geçiren turistik tesislerin imdadına, iç turizmi hareketlendiren bayram tatili yetişti. Dış piyasada talebin gerilemesi nedeniyle ihracat da 2016 yılının başından bu yana yüzde 3.1, son 12 ayda ise yüzde 5 geriledi. Sektörlerdeki bu gerilemeler büyümeye de yansıdı. Büyüme hızı ikinci çeyrek de yüzde 3.1’e indi. Kişi başına milli gelirde 195 dolar fakirleştik 9 bin 66 dolara indi. Türkiye orta gelir tuzağına takıldı kaldı. Ekonomideki bu daralma karşılıksız çeklerin artışını, tahsil edilemeyen alacakları ve iflasları da beraberinde getirdi.
Sanayi dip yaptı
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Türkiye genelinde sanayi üretiminde Temmuz ayında yüzde 7.0 ile, küresel finansal kriz döneminden sonra en büyük düşüş yaşandı. Sanayi üretimi en son 2009 yılının Eylül ayında yüzde 7.7 düşmüş, sonraki dönemlerde genellikle yükselmişti. Arındırılmamış sanayi üretim endeksi, temmuzda geçen yılın aynı ayına göre yüzde 8,4 azalarak 108,9 değerine geriledi. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış toplam sanayi ciro endeksi, temmuzda bir önceki aya göre yüzde 7,7 azaldı. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), temmuz ayına ilişkin sanayi ciro endeksi verilerini açıkladı. Buna göre, mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış toplam sanayi ciro endeksi, temmuzda bir önceki aya göre yüzde 7,7 düştü. Sanayinin alt sektörleri incelendiğinde, temmuzda hazirana kıyasla madencilik ve taş ocakçılığı sektörü endeksi yüzde 21,5, imalat sanayi sektörü endeksi de yüzde 7,3 azaldı.
Beklenti kötüleşti
TÜİK (Türkiye İstatistik Enstitüsü) 2016 Ağustos ayı verilerine göre mevsim etkilerinden arındırılmış güven endeksi perakende ticaret, hizmet ve inşaat sektörlerinde azaldı. Mevsim etkilerinden arındırılmış perakende ticaret sektörü güven endeksi Temmuz ayında 103,56 iken, Ağustos ayında %2,3 oranında azalarak 101,19 değerine düştü. Perakende ticaret sektörü güven endeksindeki bu düşüş; son üç aylık dönemde “iş hacmi satışların” arttığını, “mevcut mal stok seviyesinin” mevsim normallerinin altında olduğunu değerlendiren ve gelecek üç aylık dönemde “iş hacmi-satışların” artacağını bekleyen girişim yöneticisi sayı- sının azalmasından kaynaklandı. Perakende ticaret sektöründe bir önceki aya göre; iş hacmi-satışlar, mevcut mal stok seviyesi ve iş hacmi-satışlar beklentisi endeksleri sırasıyla %4,9, %1,6 ve %0,6 azaldı. TÜİK’in açıklamasına göre; Ekonomik güven endeksi Ağustos ayında bir önceki aya göre %24,1 oranında azalarak 95,73 değerinden 72,66 değerine düştü.
Son 30 yılın en büyük krizi
Rusya krizi ile birlikte turist sayısının bıçak gibi kesilmesi sektörü vurdu. BOYD Başkanı Serdar Karcılıoğlu, 2016 yılı için “Turizm baş- lamadan 200 bin kişi işsiz kaldı” dedi. Rusya ile yaşanan kriz ile birlikte Rus turistin bıçak gibi kesilmesi ve terör olayları nedeniyle Avrupa’dan gelen turistin de rezervasyonları iptal ettirmesi sektörü kötü vurdu. Türkiye’ye gelen yabancı ziyaretçi sayısı Mayıs’ta yüzde 34.7 azalarak 1994 yılından bu yana en büyük düşüşü kaydetti. Bodrum Profesyonel yöneticileri Derneği (BOYD) Başkanı serdar Karcılıoğlu, 2016 yılı turizm sezonuyla ilgili yaptığı değerlendirmede, “Turizm başlamadan 200 bin kişi işsiz kaldı, alınan tedbirlerin arttırılması gerekir. son 30 yılın en büyük krizini yaşadık” dedi. Kapanışa yakın Türkiye ile Rusya arasındaki krizin çözülmesi öncelikle turizm ve ihracat ve tarım sektörünü sevindirdi. Rusya’dan charter seferleri turizm sezonunun kapanışına yakın yüzde 100 doluluk oranıyla geldi. Bayram tatili ve Rusya’dan charter seferlerinin başlaması turizmciye bir nebze nefes aldırdı.
Özel Sektörün yurtdışı borcu tırmandı
Özel sektörün yurt dışından sağladığı uzun vadeli kredi borcu haziranda 2015 yıl sonuna kıyasla 12,5 milyar dolar artarak 208 milyar dolara yükseldi. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Haziran 2016 dönemine ait özel sektörün yurt dışından sağladığı kredi borcuna ilişkin gelişmeleri yayımladı. Borçluya göre dağılıma bakıldığında, uzun vadeli kredi borcuna ilişkin olarak, bir önceki yıl sonuna göre bankaların kredi biçimindeki borçlanmalarının 2,1 milyar dolar, tahvil ihracı biçimindeki borçlanmalarının ise 1,5 milyar dolar arttığı gözlendi. Özel sektörün yurt dışından sağladığı toplam kredi borcu, haziran sonu itibarıyla kalan vadeye göre incelendiğinde, 1 yıl içinde gerçekleştirilecek olan anapara geri ödemelerinin toplam 72,7 milyar doları tutarında olduğu gözlendi.
