Çin’de GSYH’da yaşanan yüksek büyüme oranlarının üçte biri emlak sektöründen geldi.

Emlak sektöründe faaliyet gösteren firmalar; Bankalardan kredi alarak, yurt dışında tahvil satarak, konut alacaklara ön satış yaparak fon topladılar. Bu fonlarla milyon konutluk yeni projeler geliştirdiler.

Konut sektörü, üretimde demir – çimento gibi diğer yan sektörleri, İkamette ev eşyası gibi sektörlerini besledi.

Ne var ki; bazı firmalar aşırı büyüdü ve kontrol sorunu yaşamaya başladılar. Daha önemlisi, Çin komünist partisi spekülasyonu önlemek istedi. Söz gelimi Çin devlet başkanı Şi Cinping 2019 yılından beri, ‘’Konut yaşamak içindir, spekülasyon için değil‘’ diyor. Bu durum konut talebini düşürdü.

Çin'in en büyük gayrimenkul şirketlerinden Evergrande' iki yıl önce yurtdışı yatırımcılarına ve bono sahiplerine olan borcunun tamamını ödeyemeyeceğini bildirdi. Çin hükümeti ile borçlarını yeniden yapılandırdı.

Bu senede yine büyük bir emlak şirketi olan, Conutry Garden ilk 6 ay için 6,7 milyar dolarlık rekor zarar bildirdi. Bu şirketin henüz tamamlanmamış bir milyon konutu olduğu tahmin ediliyor.

Çin’de halkın yüzde 80’i servetini gayrimenkulde tutuyor. Gayrimenkule olan güven kaybı fiyatlarda da düşüş yaratacak ve servet kaybına neden olacaktır. Servetin artması tüketicinin tüketim eğiliminin artmasına neden olur. Şimdi Çin’de halkın servet kaybı, tüketimin kısılmasına ve talebin düşmesine neden olacak ve büyüme daha da yavaşlayacaktır.

2008 yılında ABD’ de Lehman Brothers‘te borçlarını ödeyemediği için iflas başvurusunda bulunmuştu. Bu nedenle başlayan Finansal kriz tüm dünyayı etkiledi. Çin’de komünist partisi piyasayı da kontrol ettiği için böyle bir krizin ABD’ deki gibi derinleşmesine izin vermez, Ancak Çin’ de düşük büyüme küresel büyümeyi de negatif etkiler.

Türkiye de konut krizi olur mu?

1.Türkiye’de Emlak sektöründe aşırı spekülasyon oluştu.

• 2017 =100 Temel yılına göre 2023 Eylül ayında konut fiyat endeksi 1088 oldu.
• 2017=100 Temel yılına göre 2023 Eylül ayına TÜFE fiyat endeksi 539 oldu.
• Konut fiyatları enflasyonu ikiye katladı.

Özetle; konut fiyatları balon yaptı. Bundan sonra talep de düştüğü için fiyat artışı enflasyonun altında kalacaktır. Zamanla dengeye gelecektir.

2. Konut kredileri daraldı.

2020 yılında toplam içinde yüzde 38,2’ye yükselmiş olan ipotekli konut satışı , 2023 Eylül ayında yüzde 5,6’ ya geriledi. Konutta kredilerin daralması , konut talebini düşürdü. (Aşağıdaki tablo )

• 2022 yılı Kasım ayında 117 806 konut satılmıştı. 2023 kasım ayında , yüzde 20,6 oranında azalarak 93,514’e geriledi.
• 2023 Ocak – Kasım on bir ayda da konut satışları yüzde 14,9 oranında geriledi.

3. Türkiye ‘de konut piyasasında ikili yapı oluştu. Zengin daha zenginleştiği ve fakir daha fakirleştiği için , lüks konutlar talep buluyor halk tipi konutlara olan talep düşük kalıyor.

Söz gelimi Çekmeköy’de halkın konuştukları şöyle ‘’ boşaltılan askeri alanda TOKİ konutlarından bir oda bir salon 15 milyon liraya satılıyor. Bu konutlar ve villaları Katarlılar satın alıyor. ‘’

TOKİ’nin görevi sosyal konut yapmaktır. Ancak bu güne kadar sosyal devlet anlayışı ile konut yaptırmadı. Halka yaptığı konutları da piyasa değeri ile sattı. Yerine lüks konut yaptırdı ve yeni zenginler yarattı.

3. Konut piyasasında iflaslar olmaz.

Türkiye’de konut spekülasyonu hükümetler ve TOKi aracılığı ile yapıldı. Piyasada Ataşehir’deki finans merkezi inşaatı nedeni ile söylendiği kadarıyla hükümete yakın bazı şirketlerde sorun var ve fakat bu şirketlerin zararlarını TOKİ ve kamu bankaları karşılıyor. Zararlar halkın vergileri ile halka sosyalize ediliyor Halkımız işin farkında değil. Farkına varmadıkça yoksullaşma devam eder.

4. Bir önemli sorun artık halkın konut alma hakkının kalmadığıdır.

İstanbul’da en ucuz konut beş milyon liradır. Asgari Ücrette 11 bin 400 TL’dir. Bir asgari ücretlinin daire alabilmesi için yemeden içmeden 37 yıl maaşını yatırması gerekir.

Özetle, şimdilik sektörde kriz yok, ama daha büyük yangın halkın cebindedir.