MONDROS SONRASI ANADOLU VE ERMENİLER – 11 –

MONDROS SONRASI ANADOLU VE ERMENİLER – 11 –
Wilson, Türklerin İstanbul’dan çıkarılması gerektiğini söylüyordu

esat-atalay-001.jpg

PARİS Konferansı’nda Yunanistan’ın haklarını incelemek için bir komisyon kurulması meselesi konuşulduğunda, Wilson dönüş yaparak; “Türkler’in İstanbul’dan bile çıkarılması gerektiğini” söylemiştir.

Wilson’un daha Şubat 1919’da prensiplerine sırt çevirmesi bilhassa Yunanlılar tarafından memnuniyetle karşılanmış, bir çok Amerikalı Piskopos da Wilson’a telgraf göndererek; “Avrupa’nın neresinde olursa olsun, Türkler’in kovulması, yönetimlerinin ortadan kaldırılması Hristiyan medeniyet için gerekli” olduğunu vurgulamışlardır. Zaten İngiliz ve Fransızlar’ın işgallerini sürdürmesi, Batı Anadolu’nun Yunanistan’a işgal ettirilmesi, Rum-Pontus, Ermeni ve Kürt devletlerinin kurulmak istenmesi İtilâf devletlerinin niyetlerini açıkça ortaya koymuştu.

Wilson, Türkiye’nin yeniden kurulmasıyla ilgili bir komisyon kurmuştu. Bu komisyon, her ne suretle olursa olsun Türkiye’nin paylaşılmasını ve halkının kahir çoğunluğu ile Türk bulunan Doğu Anadolu’da müstakil ve muhtar bir Ermenistan kurulmasını reddediyordu. Fakat Wilson, Avrupa’da yapılan şişirilmiş propagandalara kapılarak, Paris Konferansı’nda Lloyd George, Clemanceau ve Orlando’nun paraleline düşerek, yukarıda belirtilen Türk aleyhtarı sözleri söyleme durumunda kaldı. Çünkü bu üç lider Amerika’ya, kurulacak olan Ermenistan ile Boğazlar ve İstanbul üzerinde teşkili düşünülen mandayı bırakma sözünü vermişlerdi. Wilson’un şahsen kabul ettiği bu teklifi Amerikan kamuoyu reddederek, İngiltere, Fransa ve İtalya’nın Türk toprakları üzerindeki tasarrufları hususunda düştükleri hataya Amerika’nın düşmesine engel olmuşlar ise de bu karar çok gecikmişti. Zira, Amerika Yunanistan’ın İzmir’e asker çıkarmasına rıza göstermiş ve İzmir’in işgal edileceği haberini İstanbul’da bulunan Amiral Web, Sadrazama 14 Mayıs 1919 tarihinde tebliğ ettirmişti.

Ermeni meselesini, yerinde inceleyecek olan bir heyetin raporuna göre hareket edilmesinin uygun olacağı, Amerikan Senatosu’nda kararlaştırıldı. Bu maksatla Tümgeneral James G. Harbord, 15 asker, 31 sivil olmak üzere 46 kişilik bir heyet Anadolu ve Kafkasya’da bir ay süren bir incelemede bulundu. 20 Eylül 1919 tarihinde Sivas’da Mustafa Kemal Paşa ile de görüşen bu heyet, hazırladığı raporda, Ermeniler için söylenenlerin hiç birinin doğru olmadığını ortaya koydu. Bu rapor Amerikan kamuoyuna da sunuldu. Böylece Amerikan kamuoyu diğer devletlerin çıkarlarını desteklemekten vazgeçti.

Bu gelişmeler neticesinde ABD, İngiltere ve diğer İtilâf devletlerinin şahsî pazarlıklarına âlet olmaktan vazgeçince, Türkiye üzerinde oynanan oyunların liderliği İngiltere’nin eline geçti.

Fransız Hariciye Nazırı Pichon, Lord Curzon’u Londra’da ziyaret ederek, barış konferansının Türkiye ile ilgili meseleleri müzâkere etmek üzere bir araya gelmeleri teklifine olumlu cevap alınarak, Aralık 1919 ayı içinde üç defa görüşmüşlerdir. Bu görüşmelerde; Avrupa’daki Türkiye’nin geleceği, İstanbul’un kontrolü veya İstanbul’a ne şekilde bir yönetim tanınacağı; Padişah’ın İstanbul’da bırakılıp, bırakılmayacağı; Yunanlılar’ın İzmir’de kalıp, kalmamalarına, İzmir’in verilip verilmeyeceği; İtalyanlar’a Anadolu’da bir pay verilip, verilmeyeceği; Eğer manda yönetimi getirilmez ise, Türk topraklarının bir manda hâline getirilip, getirilmeyeceği; Türkler’e tanınacak bağımsızlığın derecesi; Milletlerarası kontrole lüzum olup olmayacağı; Ermenistan’ın tanzimi ve Kürdistan’ın geleceği konuları ele alınmıştır.