BİLGİ KAYNAĞINDAN BATAKLIĞA
Sosyal medya, çağımızın temel bilgiyi toplama ve dağıtma merkezlerinden biri haline gelmiştir. Doğru ve bilinçli kullanıldığında sayısız fayda sunarken, yanlış ellerde hiç beklenmedik ve yıkıcı sonuçlara yol açıyor. Özellikle son dönemde yaşadığımız felaketler (örneğin, yangınlar) gösteriyor ki, sosyal medya çoğunlukla gerçek dışı bilgilerin hızla yayılmasıyla olumsuz sonuçlar doğurabiliyor.
Dezenformasyon tsunamisi, küresel salgın döneminde ve seçim süreçlerinde dahi can kayıplarına neden oldu. Alanında uzman isimler Claire Wardle ve Kate Starbird, bu sorunun erken müdahale ve toplumsal eğitimle önlenebileceğini vurgulamaktadır. Bilimsel araştırmalar, kullanıcılara gösterilen uyarı etiketlerinin, yanlış içeriklerin paylaşılma oranını yaklaşık yüzde 30 oranında azalttığını gösterdi.
DEZENFORMASYONUN YÜKSELEN TSUNAMİ̇Sİ̇
Sosyal medya platformları, insanları birbirine bağlamakta başarılı olsa da, aynı zamanda yalan ve manipülatif bilgilerin yayılması için de bir zemin hazırladı. Örneğin, pandemi sürecinde COVID-19 aşılarına dair yayılan temelsiz iddialar, ne yazık ki milyonlarca insanın hayatını riske attı.
Dezenformasyon, yalnızca bireylerin kişisel kararlarını etkilemekle kalmamış; toplumları keskin bir şekilde kutuplaştırmış ve temel demokrasiyi derinden sarstı. Bu bilgi tsunamisine karşı durmak için uzmanlar ve bilim insanları harekete geçmiştir. Yapılan araştırmalar, duruma hızlıca müdahale etmenin ve eğitim odaklı stratejilerin son derece etkili olduğunu ortaya koydu.
UZMANLARDAN ERKEN MÜDAHALE ÇAĞRISI
First Draft'ın kurucusu Claire Wardle, dezenformasyonun yeniden dirilen "zombi şayialar" gibi sürekli hortladığını belirtti. Wardle, 2019'daki bir TED konuşmasında, kullanıcıların sosyal medya verilerini paylaşarak platform algoritmalarını analiz etmenin hayati önemini vurgulamıştır. Ona göre, bireyler korku ve ön yargılara dayalı içerikleri yaymak yerine, doğru bilgiyi doğrulama alışkanlığını edinebilirdi.
Wardle, pandemi döneminde sağlık çalışanlarına yönelik düzenlenen eğitimlerde, yanlış bilgilerin yalnızca üç gün içinde büyük krizlere dönüşme potansiyeli taşıdığını söyledi. Bu yaklaşım, toplulukların kendi savunma mekanizmalarını geliştirmesine odaklanmış ve dezenformasyonun yayılma hızını yüzde 25 oranında düşürdü.
TOPLULUK TEMELLİ SAVUNMA STRATEJİSİ
Washington Üniversitesi'nden Kate Starbird, dezenformasyonun özellikle kriz anlarında kolektif anlamlandırma sürecini zehirlediğini ifade etti. Starbird, 2020'de COVID-19 infodemisi üzerine yaptığı kapsamlı çalışmada, siyasi liderlerin tutarsız açıklamalarının sorunu daha da büyüttüğünü belirtmiştir. Ona göre, hükümet ajanslarının uzman tavsiyelerine tam olarak sadık kalması ve sürekli tutarlı bir iletişim kurması şarttı.
Starbird, Center for an Informed Public'ı kurarak, gerçek zamanlı izleme sistemleri geliştirdi. Bu sistemler, yanlış iddiaları erkenden tespit ederek düzeltme paylaşımlarının daha hızlı yapılmasını sağlamış ve 2024 seçimlerinde ortaya çıkabilecek benzer krizleri başarıyla önledi.
BİLİMSEL VERİLERLE DESTEKLENEN ETKİLİ YÖNTEMLER
Bilimsel çalışmalar, dezenformasyonla mücadele için somut ve uygulanabilir yolları net bir şekilde ortaya koymuştur. Harvard Kennedy School'un 2023 yılında yaptığı bir ankette, 150 dezenformasyon uzmanının yüzde 79'u sosyal medyanın sorunu derinleştirdiğini doğrulamıştır. Araştırmacılar, bilgi doğrulama (fact-checking) ve kaynak derecelendirmenin bu mücadelede en etkili araçlar olduğunu belirledi.
Pennycook ve Rand'ın çalışması, kullanıcılara "paylaşmanın sonuçlarını düşün" uyarısının yanlış bilgi paylaşımını azalttığını gösterdi. Bu durum doğru paylaşımları artırırken genel etkileşim seviyesini düşürmemişti. Benzer bir şekilde, MIT Sloan araştırması, "dolaylı gerçek etkisini" önlemek amacıyla doğru başlıklara dahi doğrulama etiketi eklenmesini önermiştir. Bu strateji, yalanların gizlice yayılmasının önüne geçmişti.
USC'nin 2023 incelemesi, sansür yerine bilgiye maruz kalmayı sınırlamanın toplumsal kutuplaşmayı azalttığını ortaya koydu. Katılımcıların yüzde 40'ı, aşırı bilgi yükünün yanlış kararlara yol açtığını kabul etmiştir. Johns Hopkins'in COVID-19 dezenformasyonu raporu ise, erken ve resmi iletişim ile bilimsel kanıtların kullanımının yayılmayı yüzde 35 oranında yavaşlattığını kanıtladı.
Dedikoduların düzeltilmesine yönelik modeller, algoritmalar ve kitle kaynaklı doğrulama yöntemleri, belirsizlik ortamını büyük ölçüde giderdi. Bu bulgular, platform yöneticilerinin uyarı etiketleri ve işaretleme (flagging) sistemlerini zorunlu kılmaları gerektiğini net bir şekilde vurguladı.
Sağlıklı ve bilinçli sosyal medya kullanımı için 10 ipucuTeknolojiDEZENFORMASYONLA MÜCADELEDE İLERİ ADIMLAR
Dezenformasyon tsunamisi, hem bireysel bilinç hem de sistematik çabalar birleştirilerek önlenebilir bir sorundu. Wardle ve Starbird gibi uzmanlar, eğitim ve şeffaflığın temel anahtarlar olduğunu belirtirken, araştırmalar pratik uygulamalar sunmuştu. Medya okuryazarlığı programları mutlaka yaygınlaştırılmalı, platformlar algoritmalarını düzenli olarak denetime açmalıdır. Bir toplum olarak, gerçeği koruma sorumluluğuyla bilinçli paylaşımlar yapmalıyız. Bu kritik mücadele, yalnızca dijital dünyayı değil, aynı zamanda gerçek hayatı da koruma altına alacaktı.
En popüler sosyal medya platformları ve özellikleriTeknolojiSOSYAL MEDYADA BİLGİ KİRLİLİĞİNE KARŞI NE YAPILMALI? 12 TÜYO
Kaynağı doğrulamak, yayın tarihine dikkat etmek... Sadece birkaç dakikanızı alacak bu basit araştırmalarla sosyal medyadaki bilgi kirliliğine karşı çok önemli önlemler alabilirsiniz.
1.Dozunda Tüketim: Sosyal medyada saatlerimizi harcarken, bu mecralardaki bilgi kirliliğine karşı her zaman dikkatli ve şüpheli olmalıyız.
2.Kişisel Sorumluluk: Sosyal medyada bilgi kirliliği ve dezenformasyona karşı birey olarak neler yapabileceğimizi sorgulamalıyız.
3.Kaynağı Doğrulayın (Yayıncı): Bilgiyi paylaşan kişi, kurum ya da kaynağın güvenilirliği ve geçmişi çok önemlidir.
4.Kaynağı Doğrulayın (Kullanıcı): Sosyal medya hesaplarını kullanan kişilerin gerçek ve yetkili olup olmadığına dikkat edin.
5.Kaynağı Doğrulayın (İnternet Sitesi): Web siteleri için site adını (URL) ve verilen linklerin doğruluğunu mutlaka kontrol edin.
6.Tümünü Okuyun: Sadece çarpıcı başlığa bakıp geçmeyin: Paylaşılan bilginin doğruluğunu kontrol etmek için içeriğin tamamını okuyun.
7.Kaynakları Çeşitlendirin: Bilgi kaynaklarınızı çeşitlendirerek, güvenirlik açısından daha kapsamlı ve iyi bir fikir sahibi olun.
8.Tarihe Dikkat Edin: Paylaşılan bilginin ya da haberin ne zaman paylaşıldığına, güncelliğine ve bağlamına dikkat edin.
9.Destekleyici Bilgi Arayın (Kanıt): Gerçekleri doğru yansıtan kaynaklar, paylaştıkları bilgileri somut örnekler ve istatistiklerle destekler.
10. Destekleyici Bilgi Arayın (Emin Olun): İçeriklerin objektif ve gerçekliği yansıttığına dair ek araştırmalar yaparak emin olun.
11. Dezenformasyona Alet Olmayın (Paylaşmayın): Doğruluğunu teyit etmediğiniz hiçbir bilgiyi sosyal medya hesaplarınızda veya mesajlaşma gruplarınızda kesinlikle paylaşmayın.
12.Dezenformasyona Alet Olmayın (Aracılık Etmeyin): Bilgi kirliliğinin yayılmasına bilerek ya da bilmeyerek aracılık eden bir kullanıcı olmayın.
Digital çağın yeni hastalığı. Sizin de başını yakabilirYaşam
