Adı "Anooshirvan Miandji", Tebrizli bir Türk... Türkiye'de yaşıyor uzun yıllardır, eczacı, bilim insanı ve bir düşünür... İran'ın kadim kültürü ve Güney Azerbaycan kültürü ile yetişmiş, Türkiye'de yüksek öğretim görmüş, bizim kültürümüzü ve Batı kültürünü de özümlemiş.

Bu yetişme ve özümlemelerden kitaplar, hikmetler çıkmış...

Bilgi Yayınları arasından çıkan "Süzme Felsefe" adlı kitabını yeni bitirdim. Kitapta bilgelik içerikli özdeyişler var. Miandji, bu özdeyişleri konularına göre kümeleştirmiş. Bu kümelerin başlıkları şöyle: Dilsel, Felsefi, Bilgisel, Ahlaksal, Mantıksal, İrdesel, Zihinsel, Bireysel, Eğitimsel, Toplumsal.

Şimdi bu bilgelik kümelerinden seçtiğim özdeyişlerden bir demet sunayım size, beğenirseniz, siz de alınız ve okuyunuz:

"Bazen insan sözcüklere dokunmak ister, kitap bunun için önemli."

"İnsan terazi üzerinde otursa ve kitap okusa ağırlığı değişmez ama düşünceleri gelişir."

"Beyin bir donanımdır, herkeste vardır, akıl bir yazılımdır herkeste yoktur."

"Aklı terk ettiler, inanmaya aldandılar, cehaletin kucağına göç ettiler, ancak kurtulan kimse olmadı."

"Paradigması olmayan toplumlar, uşak gelir uşak gider."

"Toplum, eleştiriye açık olmayan taraftan küflenir."

İnsan zekâsının evrimi üzerine düşünceler

İnsan zekâlı olarak doğmadı, beyinli olarak doğdu, o beyin evrimleşti, beyinle birlikte milyonlarca yıl içinde zekâ da evrimleşerek bugünkü sığasına, yeteneğine, kıvraklığına ulaştı.

İşte bu evrimleşmenin öyküsünü, dünyanın tanıdığı bir değerli bilim insanı-yazar Carl Sagan anlatıyor "Cennetin Ejderleri/İnsan Zekâsının Evrimi Üzerine Düşünceler" adlı kitabında (Say Yayınları).

-Yakın biyoloji tarihi, bizim son derece karmaşık molekül dizisi etkileşimlerinin bir sonucu olduğumuzu gösterir. Ve genetik materyalin şifresi artık çözülmüştür, bu yapı nükleik asitler, yani DNA ile RNA'dan ve bunların işletimsel araçları olan proteinlerden oluştuğu artık ortaya çıkmıştır.

-Dünyadaki bütün taksonların (biyolojik yapıların) genetik talimatları aynı dilden.

-Beyinde elektrik mikro devreleri var.

-Nöronlar, yani sinir hücreleri tarafından üretilen elektrik akımları sayesinde İtalyan Gallini elektriği keşfetti.

-Beyin zarına elektrik verildiğinde neler oluyor? Bellek bir bütün olarak beyin zarının bir işlevi ise...

-Öğrenme sırasında beyinde olan değişiklikler... Öğrenme beyin proteinleri veya RNA'da gerçekleşiyor.

-Beynin "Neokorteks" bölümü, 20 ile 30 milyon yıl önce evrildi.

-Uygarlığı, insanların iki ayak üzerinde durmaya başlamasına borçluyuz. İki elleri serbest kalınca, ürettiler, yaptılar çünkü...

-İnsan zekâsı atalarımızın ağaçlarda geçirdiği milyonlarca yıla çok şey borçludur. Çünkü düşmemek için önlemler düşündüler...

-Hayvanlarda zekâ var mı, soyutlama yapabilirler mi? Şempanzeler üzerinde yapılmış ilginç deneyler: Bebek ve şempanze birlikte büyütülüp eğitildi. Üç yıl sonunda şempanze el becerilerinde çocuğu geçti, ancak birkaç sözcük dışında konuşamadı, çünkü şempanzelerin yutak ve gırtlakları konuşmaya elverişli değil. Japon şebek maymunu malaklar, karamellerin kâğıtlarının açılarak yenileceğini kendiliklerinden keşfettiler.

-İnsan ve şempanze melezlemesi olabilir büyük ihtimalle, olursa ne olacak?

-Beynin gelecekteki evrimi...