Küresel İklimde Soğuma Tehlikesiİzlanda’nın Reykjanes Yarımadası’nda bulunan Fagradalsfjall Yanardağı çevresinde artan sismik aktiviteler, bilim dünyasını alarma geçirdi.
Uzmanlar, Fagradalsfjall’da beklenen volkanik patlamanın, atmosfere yayacağı partiküllerle küresel sıcaklıkları düşürebileceği uyarısında bulundu.
BİLİMSEL ARAŞTIRMALAR NE SÖYLÜYOR?
İzlanda, Kuzey Amerika ve Avrasya tektonik levhalarının ayrıldığı “Atlantik Ortası Sırtı” üzerinde yer aldı. Bu jeolojik konum, ülkeyi depremler ve volkanik aktiviteler için bir sıcak nokta haline getirdi.
İzlanda’da yaklaşık 33 aktif volkanik sistem bulunuyor ve her beş yılda bir ortalama bir patlama yaşanıyor. Reykjanes Yarımadası, 800 yıllık sessizliğini 2021’de bozmuş ve o tarihten bu yana beş volkanik patlama kaydetti.
2,5 kilometrelik bir yarık oluşturan patlama, bölgedeki jeotermal spa merkezi Mavi Lagün’ün kapanmasına neden oldu.
Oregon Üniversitesi’nden volkanolog Profesör Ilya Bindeman, bölgedeki volkanik aktivitelerin on yıllar, hatta yüzyıllar sürebileceği öngörüsünde bulundu. Bindeman, “Doğa asla düzenli değildir. Bu patlamaların ne kadar süreceğini veya ne sıklıkta olacağını tam olarak tahmin edemeyiz, ancak İzlanda’nın en yoğun nüfuslu bölgeleri ve altyapısı tehdit altında” diye konuştu.
Bindeman’ın ekibi, Terra Nova dergisinde yayımlanan bir çalışmada, deprem ve jeokimyasal verilere dayanarak bu uzun süreli volkanik dönemin İzlanda’nın geleceğini şekillendirebileceğini belirtti.
VOLKANİK PATLAMALAR VE KÜRESEL SOĞUMA
Volkanik patlamaların küresel iklim üzerindeki etkisi, tarihte defalarca gözlemlendi. 1815’te Endonezya’daki Tambora Yanardağı’nın patlaması, atmosfere yayılan sülfürik gaz bulutlarının güneş ışığını engellemesiyle “yazsız yıl” olarak bilinen bir dönemi tetikledi. Benzer şekilde, 1783’te İzlanda’daki Skaptar Yanardağı’nın patlaması, Avrupa’da kıtlığa yol açarak nüfusun beşte birinin kaybına neden oldu.
Cambridge Üniversitesi’nden Dr. Clive Oppenheimer, “Eldgjá patlaması gibi geçmiş olaylar, volkanik aktivitelerin iklim üzerindeki yıkıcı etkilerini gösteriyor. Fagradalsfjall’ın patlaması, eğer yeterince güçlü olursa, benzer bir soğuma etkisi yaratabilir” dedi.
İzlanda’da Alınan Önlemlerİzlanda Meteoroloji Ofisi (IMO), Fagradalsfjall çevresindeki sismik aktivitelerin artmasıyla olağanüstü hal ilan etti. Grindavík kasabasında yaşayan 4 bin kişi, olası bir patlama öncesi tahliye edildi. Bölgedeki Svartsengi elektrik santrali de boşaltılırken, Mavi Lagün çevresine lav akışını durdurmak için bariyerler inşa edildi. IMO, patlamanın 3 kilometrelik bir yarıktan lav püskürtmesi durumunda, lavların 80 metre yüksekliğe ulaşabileceğini belirtti.
UZMANLARDAN ÇARPICI UYARILAR
Bilim insanları, iklim değişikliğinin volkanik patlamaların sıklığını artırabileceği konusunda da hemfikir.
Reykjanes Yarımadası’ndaki son patlamalar, iklim değişikliğinin jeolojik süreçleri tetikleyebileceğini gösterdi.
Londra Doğa Tarihi Müzesi’nden magmatik petrolog Chiara Petrone, “Her volkanın kendine özgü bir karakteri var. Fagradalsfjall’ın hızlı magma hareketleri, bu bölgedeki patlamaların öngörülemezliğini artırıyor” dedi. Petrone, Borgarhraun Yanardağı’nda kaydedilen rekor hızdaki patlamayı inceleyen ekibin, magmanın 24 kilometrelik bir mesafeyi sadece 10 günde kat ettiğini hesapladığını belirtti.
BELİRSİZLİK VE HAZIRLIK
İzlanda’daki volkanik patlama beklentisi, hem yerel hem de küresel ölçekte ciddi sonuçlar doğurabilir.
Bilim insanları, patlamanın şiddeti ve süresine bağlı olarak, dünya genelinde sıcaklık düşüşleri, tarım kayıpları ve hatta hava trafiğinde aksamalar yaşanabileceği konusunda uyardı.
Eyjafjallajökull patlaması, Avrupa’da 100 binden fazla uçuşun iptaline neden oldu. Uzmanlar, İzlanda’nın jeolojik hareketliliğinin, gezegenimizin dinamik doğasını anlamak için bir laboratuvar olduğunu vurguladı. Ancak bu doğa olayının, insanlık için hem hayranlık uyandırıcı hem de tehdit edici bir yönü bulundu.
