ADEM DEĞİRMENCİ / YENİÇAĞ
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Fatih sondaj gemisinin Karadeniz’deki Tuna-1 sahasında 320 milyar metreküp doğalgaz keşfettiğini müjdeli olarak duyurdu.
Türkiye'nin bu keşfinin uluslararası şirketlerin Karadeniz'e olan ilgisini artırması beklenirken, bölgedeki dengeleri değiştirebilecek bir gelişme olarak değerlendirilirken, jeoloji Uzmanı Prof. Dr. Şener Üşümezsoy ve Şamil Şen konuya ilişkin değerlendirmelerde bulundu.
Öte yandan Karadeniz açıklarında Romanya, Bulgaristan ve Ukrayna da arama sondaj çalışmaları yürütürken, Prof. Dr. Üşümezsoy, Karadeniz’deki katmanları Romanya’dan Bulgaristan’a kadar anlattı. Üşümezsoy, “Türkiye’nin sahası ise biraz daha derinde yer almaktadır. Bu anlamda yamaçtaki dolgularda gaz rezervlerinin bu dolgular içerisinde yer alması rezerv olarak daha yüksek rezervlere sahip olma potansiyelini göstermektedir” dedi.
Bulgaristan-Romanya ve Türkiye’nin ekonomik münhasır bölgesinde yer alan Tuna Gaz Sahası’nın jeolojik detaylarını aktaran Üşümezsoy, “Neptün Sahası’ndaki rezerv 84 milyar metreküptür. Buradaki gazın oluştuğu alanların kalınlıkları 75 metreyi geçmeyen çakıl taşları mercekleri içerisinde yer almaktadır. Türkiye’ye doğru gelen kesimlerde ise kapanmalar daha çok derin deniz içerisindeki çakıl taşı kanallarında yer almaktadır. Petrol ve gaz içeren mercekler oval şekilli olmaktadır. Neptün Sahası’nda bu kesimler daha çok ince uzun mercekler şeklinde kalınlıkları 75 metre kadardır. Türkiye kesiminde ise bu kalınlar daha fazladır” ifadelerini kullandı.
Şener Üşümezsoy ve Şamil Şen’in Yeniçağ’a özel açıklamaları şu şekilde:
Yukarıda haritada Neptün Gaz Sahası’nın bölümlerini göstermektedir. Sakarya Gaz Sahası’nın kuzey ve batıdaki devamı olan Tuna Gaz Sahası’nın bütünlüğünün devamını göstermektedir.
Haritada kırmızıyla gösterilen güneye açık olan alan Karadeniz’deki Türkiye’deki münhasır alanının sınırlarındadır. Bunun kuzeyinde yer alan bölge ise Neptün Gaz Sahası’dır. Dört bölümden oluşan Neptün Gaz Sahası, Derin Neptün Gaz Sahası, Mecidiye Derinlikleri, Kuzey Neptün Gaz Sahası ve Batı Neptün Gaz Sahası’dır.
Türkiye’deki Sakarya Gaz Sahası, Derin Neptün Gaz Sahası’nın daha derin kesimine doğru yer almaktadır.
Neptün Gaz Sahası’nın anatomisini gösteren bu jeolojik kesitte, altta Karadeniz’in açılmasındaki mitolojileri görmekteyiz. Onun üzerinde ise Kafkasya’daki Maykop Petrol Sahası’nın dolgu çakıllar içerisindeki petrol sahasını görmekteyiz. Üstünde ise Miocene tabakasındaki dolgu boyunca çakıl taşları içerisindeki gaz depolarını görmekteyiz.
Yukarıda yer alan haritada ise Neptün Gaz Sahası’nın genel sınırları, kıta düzlüğü ve daha sonra yamaçtan oluşan bu saha üzerindeki gaz alanları ve bunun devamı olan derin alanda ise Türkiye’nin Sakarya Gaz Sahası yer almaktadır. Yani kıyı düzlüğü ve sığ ortamdan giderek derinleşmektedir. Neptün Gaz Sahası, 100 metreden bin 700 metreye kadar derinleşen bir sahadır. Türkiye’nin sahası ise biraz daha derinde yer almaktadır. Bu anlamda yamaçtaki dolgularda gaz rezervlerinin bu dolgular içerisinde yer alması rezerv olarak daha yüksek rezervlere sahip olma potansiyelini göstermektedir.
Batı Karadeniz’in batimetresini gösteren bu haritada Romanya düzlüğünü sınırlayan fay hattı ve bunun önündeki Neptün Gaz Sahası ve bunun devamı olarak Türkiye’nin gaz sahasının konumunu görmekteyiz.
Bu haritaların ışığında Türkiye’nin ümidi Sakarya Gaz Sahası’nın daha iyi anlaşılabilmesi için Romanya’da uzun yıllar boyunca yapılan geliştirme çalışmalarının ışığında Türkiye’nin gaz sahasına bir bakış açısını hedefleyen bu açıklamada görüldüğü gibi Neptün Gaz Sahası, Romanya düzlüğünden derinliğe doğru inen jeolojik ortamda oluşmuştur ve buradaki kanallar içerisinde gaz birikmiştir. Onun dışında bu tabakalarının üzerini örten tüm tabakaları aşınmayla yüzeye çıkmıştır.
Diğer taraftan sahanın konumunu gördüğümüzde bu sahaların daha derin bir kesiminde olan yamaçtaki kanallar içinde olduğunu düşündüğümüz Sakarya Gaz Sahası yer almaktadır.
Bulgaristan-Romanya ve Türkiye’nin ekonomik münhasır bölgesinde yer alan Tuna Gaz Sahası’nın jeolojik detayları aşağıdaki gibi söylenebilir.
Neptün Sahası’ndaki rezerv 84 milyar metreküptür. Buradaki gazın oluştuğu alanların kalınlıkları 75 metreyi geçmeyen çakıl taşları mercekleri içerisinde yer almaktadır. Türkiye’ye doğru gelen kesimlerde ise kapanmalar daha çok derin deniz içerisindeki çakıl taşı kanallarında yer almaktadır. Petrol ve gaz içeren mercekler oval şekilli olmaktadır. Neptün Sahası’nda bu kesimler daha çok ince uzun mercekler şeklinde kalınlıkları 75 metre kadardır. Türkiye kesiminde ise bu kalınlar daha fazladır.
Sakarya Gaz Sahası’nda rezervin büyüklüğü 320 milyar metreküp yani 10 trilyon küp ayak gazdır. Bu büyüklüğü anlamak için Katar’ın gaz rezervi 900 trilyon küp ayak, İran’ın gaz rezervi ise 1200 trilyon küp ayaktır. Rusya’nın rezervi ise 1600 trilyon küp ayaktır. Dünyanın en büyük üç gaz rezervi bu sıralamayı göstermektedir.
Bu anlamda İsrail ve Mısır’daki gaz rezervlerini göz önüne aldığımızda bunlarda dünya rezervleri arasında yer alamazlar. Bunlarda ilk yüz içerisinde yer alamazlar. Akdeniz boru hattının bu kadar küçük gaz miktarıyla ekonomik olmayacağı açıktır. Bunun arkasındaki gerçek ise gerek Katar gerek İran gazının İsrail’den Avrupa’ya aktarılmasıyla ancak boru hattı mümkün olabilir.
