Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan itibaren, ekonomik kalkınma ve planlama konuları üzerinde durulmuş, özellikle 1960'lı yıllarda bu alanda daha sistematik bir yaklaşım benimsenmiştir. Devlet Planlama Teşkilatı (DPT), bu çerçevede 1960 yılında kurulmuştur. Kuruluş amacı, ülkenin ekonomik ve sosyal kalkınmasını planlamak, bu süreçte kaynakları etkin bir şekilde kullanmak ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşmaktır. DPT, Türkiye'nin kalkınma hedeflerini belirlerken, ulusal ve uluslararası düzeyde stratejik planlamalar yaparak bu hedeflere ulaşmak için gerekli adımları atmıştır.
DPT’nin kurulmasındaki temel etkenlerden biri, Türkiye’nin o dönemde yaşadığı ekonomik sorunlardı. 1950'lerde başlayan sanayileşme süreci, ülkenin ekonomik yapısını değiştirmeye başlamıştı. Ancak, bu değişim sürecinde planlama ve koordinasyon eksiklikleri gözlemleniyordu. Ekonomik büyüme için gerekli olan altyapı, sanayi ve tarım politikalarının belirlenmesi, koordinasyonu ve uygulanması gereksinimi doğmuştu. DPT’nin kuruluşuyla birlikte, bu ihtiyaçlar karşılanmaya çalışılmıştır.
DPT’nin kuruluşunda önemli rol oynayan isimler arasında, dönemin Başbakanı Adnan Menderes, Maliye Bakanı Hasan Polatkan ve Devlet Planlama Teşkilatı’nın ilk başkanı olan Prof. Dr. Kemal Karpat bulunmaktadır. Bu isimler, Türkiye’nin kalkınma hedeflerini belirlemede ve planlama çalışmalarını yürütmede kritik bir rol üstlenmişlerdir. DPT, ilk yıllarında, özellikle beş yıllık kalkınma planları hazırlayarak Türkiye’nin ekonomik gelişimini yönlendirmiştir.
1963 yılında ilk Beş Yıllık Kalkınma Planı hazırlanmış ve 1964 yılında yürürlüğe girmiştir. Bu plan, sanayileşme, tarım, altyapı, eğitim ve sağlık gibi alanlarda kapsamlı hedefler içermektedir. DPT, bu plan çerçevesinde çeşitli projeler geliştirmiş ve devletin kaynaklarını bu projelere yönlendirmiştir. İlk beş yıllık planın ardından, Türkiye'nin ekonomik durumu ve kalkınma ihtiyaçları doğrultusunda farklı beş yıllık planlar hazırlanmıştır. Her plan, ülkenin gelişimini destekleyecek öncelikli alanları belirlemekte ve bu alanlarda yatırımlar yapılmasını teşvik etmektedir.
DPT, aynı zamanda Türkiye’nin uluslararası alanda da ekonomik ilişkilerini güçlendirmek amacıyla çeşitli projeler geliştirmiştir. Dünya Bankası, IMF ve diğer uluslararası kuruluşlarla işbirliği yaparak, Türkiye’ye yönelik ekonomik destek ve teknik yardım programları oluşturmuştur. Bu sayede, Türkiye’nin kalkınma sürecinde uluslararası kaynakların kullanılması teşvik edilmiştir.
DPT’nin önemi, sadece ekonomik planlama ile sınırlı kalmamıştır. Kuruluş, Türkiye’nin sosyo-ekonomik yapısının geliştirilmesi için çeşitli sosyal politikalar geliştirmiştir. Eğitim, sağlık, sosyal hizmetler gibi alanlarda da planlamalar yaparak, toplumsal kalkınmaya katkıda bulunmuştur. DPT, Türkiye’nin ekonomik kalkınmasını sağlarken, aynı zamanda sosyal adaletin sağlanması ve toplumsal refahın artırılması için de önemli bir rol oynamıştır.
DPT, 2006 yılında yeniden yapılandırılarak, Türkiye Kalkınma Bakanlığı olarak faaliyetlerine devam etmiştir. Ancak, bu değişimle birlikte, planlama anlayışında bazı değişiklikler de yaşanmıştır. DPT’nin öncelikli hedefleri arasında ekonomik büyümenin sürdürülebilirliği, çevre koruma, sosyal gelişim ve insan kaynaklarının geliştirilmesi gibi konular yer almıştır.
DTP'nin çalışmaları 2011'de sonlandırılmıştır.
