Türk-Amerikan ilişkilerinde sorunlu bir yılı geride bırakan Ankara ve Washington, Türkiye'nin Rusya'dan S-400 sistemlerini satın alma kararı ve ABD'nin bu adıma yaptırımlarla karşılık vereceğine dair güçlü sinyaller göndermesi ile yeniden gergin bir dönemece girdi.
Bazı analistlerin "yeni Brunson krizi" olarak adlandırdığı süreçte diplomatik manevra alanı daralan Ankara, uzun menzilli hava ve füze savunma ihtiyacını karşılarken Rusya ve ABD arasında bir seçim yapmaya zorlanıyor. ABD'nin savunma yaptırımlarını hayata geçirmesi durumunda Türkiye savunma/taarruz kapasitesinin zarar görmesi riskiyle karşılaşabileceği gibi Brunson krizinde olduğu gibi bu adımın piyasalar üzerindeki psikolojik etkisi de olumsuz sonuçlar doğurabilir.
"Türkiye'nin geri adım atmasını ben artık çok muhtemel görmüyorum" diyen German Marshall Fund Türkiye analisti Özgür Ünlühisarcıklı "Brunson krizinin bir benzeri mi geliyor?" sorusuna "Yaşanabilir. Aslında burada mükemmel fırtına diye nitelendirilebilecek bir durum söz konusu olabilir. Yani çok sayıda özgün koşulun bir araya gelmesi" dedi ve sözlerini şöyle sürdürdü:
"Bunlardan birisi S-400 krizi. Diğeri ABD Suriye'deyken de anlaşamıyorduk, çekilirken de anlaşamıyoruz gibi görünüyor. ABD oradan çekildikten sonra Türkiye'nin önceliklerine karşı daha da az hassas davranabilir çünkü artık orada bir çıkarı yok. Bunun dışında bugünlerde biz fazla konuşmuyor olsak da dava gibi konular ABD'de devam ediyor. Bunların hepsinin bir araya gelmesi mükemmel fırtına dediğimiz durumu yaratabilir."
TESLİMAT TARİHİNİN YAKLAŞMASIYLA UYARILAR ARTTI
ABD yönetiminin "terör örgütleriyle bağlantıları olduğu" suçlamasıyla Türkiye'de tutuklanan rahip Andrew Brunson'ın serbest bırakılmaması halinde Türkiye'ye ciddi yaptırımlar uygulayacağı yönündeki açıklamalarının yarattığı endişe Ağustos ayındaki kur krizinin en önemli etkenlerinden biri olmuştu. Brunson'ın serbest bırakılarak ülkesine dönmesi ve ABD'nin Suriye'den çekilme kararının ilk etapta Ankara'da olumlu karşılanması ilişkilerde sorunların geride bırakıldığını düşündürmüştü.
Ancak Washington, S-400'lerde teslimat tarihlerinin yaklaşması ile Ankara'ya uyarılarını artırdı. ABD ordusunun Avrupa'daki güçlerinden sorumlu General Curtis Scaparrotti, Türkiye'nin S-400'leri satın alma planlarından vazgeçmemesi halinde ABD'nin F-35 savaş uçaklarını Türkiye'ye satmaması gerektiğini söyleyerek yeni krizin en net sinyallerinden birini verdi.
Uzun menzilli hava ve füze savunma ihtiyacı için farklı alternatiflerin ardından Rus yapımı S-400 sistemleri üzerinde karar kılan Türkiye sürecin başından beri başta ABD olmak üzere bazı NATO müttefiklerinin ciddi itirazlarıyla karşı karşıya.
Bu alandaki ihtiyacını müttefiklerinden karşılamak istediğini belirten Ankara; teknoloji transferi, ortak üretim, uygun fiyat gibi talepleri karşılanmadığı için bu kriterlere daha uygun bir teklif sunduğunu belirttiği Rusya'dan S-400 sistemleri satın almaya karar verdiğini belirtiyor.
TÜRKİYE GERİ ADIM ATMAYACAĞINI DUYURDU
ABD, Ankara'ya Ocak ayı başında S-400'lere alternatif olarak yeni bir Patriot paketi daha teklif etti. ABD'li yetkililer 15 Şubat'a kadar Ankara'dan gayriresmi de olsa bu teklife ilişkin bir yanıt istendiğini, teklifin resmi olarak Mart sonuna kadar geçerli olduğunu belirtti.
Ancak Ankara son haftalarda gündemin ilk sırasına yerleşen S-400'ler konusunda geri adım atmayacağını en üst düzeyde tekrarlıyor.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ABD'den gelen uyarılara "S-400 bitmiş bir anlaşmadır, Türkiye verdiği sözlerden hiç bir zaman dönmemiştir; başkalarından gelen açıklamalar bizi ilgilendirmez" sözleriyle yanıt verdi.
Basında yer alan haberlerde ABD Başkan Yardımcı Mike Pence'in Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ı bizzat arayarak S-400 alımı konusunda uyardığı iddia edildi. Ancak Erdoğan Çarşamba günü Ankara'nın bu uyarılara rağmen geri adım atmayacağını "Türkiye'nin S-400 konusunda geri dönüşü olamaz; Ruslarla ortak üretime gireceğiz, S-400'den sonra belki S-500'e gireceğiz" sözleriyle duyurdu.
ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü ise bu adımın hem F-35 projesini hem de gelecekteki diğer silah satışlarını etkileyebileceği açıklamasında bulundu.
"YENİ BİR BRUNSON KRİZİ Mİ?"
ABD Başkanı Trump'ın hem ABD'li rahip Andrew Brunson Türkiye'de tutuklu iken ekonomik yaptırımları gündeme getirmesi hem de Türkiye'nin Suriye'de peşmergeyi vurması durumunda "ekonomisinin mahvolacağı" yönündeki açıklamalarının TL'de neden olduğu değer kaybı piyasalarda ciddi bir sarsıntı yaratmıştı.
Piyasalar yaklaşan S-400 krizini de yakından takip ederken, Reuters'a konuşan bir bankanın döviz masası işlemcisi "Seçim öncesi ABD Türkiye ilişkilerinin tartışıldığı ve 'yeni Brunson S-400 mü olacak' sorunun tartışıldığı bir dönemde TL için iyimser olmak zor" değerlendirmesinde bulundu.
