Daktilo1984’ün Rusya-Ukrayna Savaşı’nı tüm detaylarıyla ele alan Youtube program Kiev Radyosu’nda bu hafta Cem Özen, dezenformasyon üzerine çalışan Ukraynalı gazeteci Olga Tokariuk’u konuk etti. Savaşın gidişatı, gıda arzı krizi, Rusya’nın yaptığı dezenformasyon ve propaganda, Putin’in ne zaman duracağı ve savaşın ne zaman sona ereceği, savaş suçları, insan hakları ihlalleri, yaptırımlar ve diğer birçok konuda değerlendirmelerde bulunan Olga Tokariuk, Ukrayna’da savaştan etkilenmeyen kimsenin kaldığını sanmadığını belirtti.
Söyleşini satırbaşları şöyle:
Cem Özen: Olga, dezenformasyon üzerinde çalışıyorsun. Rusya, başından beri Ukrayna konusunda çelişkili açıklamalar yaptı. Örneğin Putin, Ukrayna''nın gerçek bir devlet olmadığını söyledi. Ukrayna''daki neo-Nazileri temizlemeyi hedeflediğini açıkladı. Rusya, Bucha''daki katliamın bir uydurma olduğunu ilan etti. Ayrıca Dışişleri Bakanı Lavrov bir noktada kontrolünü kaybetti ve Zelensky''nin Yahudi kökenine atıfta bulunarak Hitler''in de Yahudi kanı taşıdığını söyledi. Rusya''nın bu yalanlarına ve dezenformasyonlarına kim inanıyor? Bu yalanlar sadece iç kamuoyu için mi? Bu dezenformasyonla nasıl mücadele edebiliriz? Ülkenizde halk bu tür yalanlara ve dezenformasyona inanıyor mu?
Benim ve siz izleyenlerin tecrübelerine göre Rus yetkililerin Ukrayna ile ilgili olan beyanlarının %90''ından fazlası yalan. Yani sadece dezenformasyon değil, basit yalan ve uydurmalar, bazı tarihi manipülasyonlar. Putin, Ukrayna''nın gerçek bir ülke olmadığını söylerken son zamanlarda aslında Büyük Petro’nun Rus topraklarını birleştirme vizyonundan ilham aldığını söyledi. Kendisini bir şekilde bu misyonun devamı olarak görüyor ve sözde Rus topraklarını birleştirmek istiyor. Ama Rus toprağı olarak nitelendirdiğimiz şey nedir? Biliyorsunuz, bu tarihsel revizyonizmi başlatırsak, Avrupa ve dünya haritalarının yüzlerce yıl önce nasıl göründüğüne bakarsak, diğer ülkeler de bunu yapmaya başlar. Tüm dünyada kalıcı, sürekli bir savaş hali demek bu. Zaman değişti ve büyük güçlerin tüm bu emperyal hırsları, sömürge hırsları geçmişte kalmış gibi görünüyordu. Ama Rusya''nın durumu bize bunların geçmişte kalmadığını gösteriyor.
Rusya kendini hala imparatorluk olarak görüyor. Rusya hala tüm komşu ülkeleri bir şekilde geri getirmek istediği sömürgeleri olarak görüyor. Bazılarını Ukrayna gibi askeri güçle, şu anda AB''de ve NATO''da bulunan Litvanya, Estonya ve Polonya gibi bazılarını da başka şekillerde tehdit ediyor. Biliyorsunuz, son aylarda çok gündemde. Sorunuza dönersek, bence bu dezenformasyonun büyük bir kısmı, Rusların Ukrayna''yı işgalini bir şekilde haklı çıkarmak için Rus saldırgan eylemlerine iç kamuoyu desteği sağlamayı amaçlıyor, savaş suçlarını ve Ukrayna''da öldürülen çok sayıda Rus askerini de haklı çıkarmak için. Rakamlar o kadar yüksek ki saklamak mümkün değil. Ukraynalı kaynaklar 30.000''e yakın olduğunu söylüyor. Biraz daha az olsa bile, yine de çok fazla. Dolayısıyla bu kayıpları saklamak imkansız. Ve Rus halkı sorular sormaya başlıyor, bunlar da propagandanın onlara sunduğu cevaplar. Ama bu sadece yerel izleyiciler için değil, Rusya Batı medyası ve sosyal medya ile çok yakın çalışıyor. Aynı zamanda Batılı olmayan ülkelerde de durum bu. Ve bence en büyük ilgiyi Avrupa''da, Avrupa tarihinde, Ukrayna tarihinde neler olup bittiğine dair daha az anlayışa sahip olan izleyiciden görüyorlar. Rusya''nın uydurmalarına, dezenformasyonlarına inanmaya daha meyilliler. Örneğin şimdi ufukta görünen gıda krizi için Ukrayna''yı suçluyorlar. Dolayısıyla bölge hakkında daha az bilgiye sahip olanlar, bu dezenformasyona ve propagandaya daha hevesle inanıyor. Ve Rusya''nın hedefi tam olarak bu.
Cem Özen: Savaşın ilk aşamasında Rusya pek çok bölgeden Ukrayna’ya saldırıya geçti. Ancak Kiev’de yenildikten sonra şu an çatışmalar Donbas bölgesinde yoğunlaştı. Tüm Ukrayna’yı işgal etmek Putin için oldukça maliyetli olacak. Putin ne zaman durur sizce?
Bence Putin ne zaman durdurulursa o zaman duracak. Direniş o kadar yoğun ki Rusya daha fazla ilerleyemeyeceğini görüyor. Ve aslında Kiev bölgesinde, Kharkiv bölgesinde, Çernihiv’de, Ukrayna''nın kuzey kesimlerinde olan da buydu. Ruslar bu bölgelerden geri çekilmek zorunda kaldı, çünkü ilerlemelerinin, büyük şehirleri işgal edip bu toprakları ellerinde tutmalarının hiçbir yolu olmadığını gördüler. Dolayısıyla, Rusya''nın bu bölgeleri terk etmesi planının bir parçası değildi, ancak güçlü Ukrayna direnişi ve Batı''da Ukrayna''yı desteklemek için seferberlik karşısında ilk planlarını değiştirmek zorunda kaldılar.
Şimdi, stratejilerinden gerçekten bahsetmeleri gerekiyor ve tabii ki Ukrayna’da bazı bölgeleri almak istiyorlar. Şu anda güney Ukrayna''nın bazı kısımlarını, Zaporizya, Kherson ve Nikolaev bölgelerinin bazı kısımlarını işgal ediyorlar. Bu bölgelerde terör estiriyorlar. Biliyorsunuz, yaygın insan hakları ihlalleri var. İnsanlar kaçırılıyor ve tecavüze uğruyorlar. Öylece kayboluyorlar, işkence görüyorlar. Rus işgalcilerle iş birliği yapmak zorunda bırakılıyorlar. Tamamen kanunsuz bir alan gibi. 2014''ten beri işgal altındaki Donbas''ta gördüklerimiz aslında şaşırtıcı değil. Ruslar yabancı toprakları işgal ettiklerinde böyle yapıyorlar. Büyük baskılar uyguluyorlar. Ve elbette Donbas''ta bunu yapabilecekleri daha fazla bölge almak istiyorlar. Çünkü bu aslında Ukrayna''da daha fazla toprak işgal edebileceklerini düşündükleri tek alan.
Ukraynalılar direniyor. Ukraynalılar Batı ülkelerinden gelen silahlarla çok şiddetli bir şekilde direniyorlar. Ancak bu silahlar, elbette, şu anda Rusları yenmek ve işgal etmeyi başardıkları toprakları geri almak için yeterli değil. Ve sadece toprakları değil, Ukrayna’nın sadece toprakları için savaşmadığını vurgulamak istiyorum. Aksi takdirde, Rus işgali altında insan kaçırma, tecavüz, eşyalarının yağmalanması gibi tehlikelerle karşılaşacak insanlar için savaşıyor. Rusya''nın hala Ukrayna''nın güney bölgelerinden tarım aletleri çaldığını görüyoruz. Büyük çaplı insan hakları ihlalleri, ama bunun gibi, halkın malına karşı işlenen ekonomik suçlar…
Cem Özen: Biliyorsunuz, Rusya''ya ağır ekonomik yaptırımlar uygulanıyor. Buna sadece devletler ve kuruluşlar değil aynı zamanda Batılı şirketler de katılıyor. Pek çok şirket Rusya pazarından çekildi. İki şey soracağım bununla ilgili: Birincisi Rusya bu yaptırımlara ne kadar daha dayanabilir? İkincisi Batılı şirketler bir noktadan sonra “Yeter, artık iş yapmak istiyoruz” der mi?
Birçok şirketin Rusya''dan çekildiğini söylediniz ama birçok şirketin de hala Rusya''da faaliyet gösterdiğinin altını çizmek istiyorum. Ve özellikle Fransız şirketleri gerçekten diğer ülkelerdeki şirketlere kıyasla, Rusya''da kaldılar. Rusya’daki sıradan insanları incitmek istemediklerini söylediler. Ama bence bu oldukça alaycı bir durum ve çok ahlaki bir duruş değil. Yani tüm şirketler geri çekilmedi. Rus ekonomisi daha ne kadar dayanabilir? Bu, bence, bana sorulması gereken bir soru değil. Rusya''da bulunmuyorum veya bir Rus uzmanı değilim. Ukrayna hakkında konuşmayı tercih ederim çünkü buradayım ve bu benim uzmanlık alanım. Ancak yaptırımların sadece bir tür ateşkes veya bir anlaşmaya varılana kadar değil; Rusya, hem Ukrayna ile hem de diğer ülke ve kuruluşlarla imzaladığı çeşitli uluslararası sözleşmelere uyana ve uluslararası hukuka aykırı olarak işgal ettiği Ukrayna topraklarından ayrılana kadar korunması gerektiği de şüphesiz. Rusya, 1994 yılında Ukrayna''nın Rusya''dan güvence karşılığında nükleer silahlarını reddettiği Budapeşte Memorandumu''nu imzaladığı sırada Ukrayna''nın egemenliğinin ve toprak bütünlüğünün garantörlerinden biriydi. Aynı zamanda Ukrayna''nın toprak bütünlüğünü ve sınırlarını ihlal etmeyeceklerini bildiren ülkelerdendi. Ukrayna''nın egemenliğini koruyacak ve saygı göstereceklerdi. Rusya, diğer birçokları gibi bu anlaşmayı da ihlal etti. Bu yüzden Rusya, Ukrayna''yı Ukrayna''ya verene, şu anda işgal altındaki bölgelerin kontrolünü geri iade edene kadar yaptırımlar yürürlükte kalmalı.
