Sonbahar mevsimi, doğa yürüyüşleri ve açık hava aktiviteleriyle keyifli anlar vaat ederken, aynı zamanda kenelerin en aktif olduğu dönemlerden biri olarak sağlık uzmanlarını alarma geçiriyor. Uzman isim, "Sonbahar mevsimi kenelerle mücadele için oldukça önemli" uyarısında bulunarak, vatandaşları bu dönemin ihmal edilmemesi gereken bir risk taşıdığını vurguladı. Yaz aylarında pik yapan kene vakalarının sonbaharda da devam edebileceğini belirtilerek, özellikle Ixodes türleri gibi bazı kene çeşitlerinin soğuk hava koşullarına rağmen aktif kaldığı ifade edildi.
Kronik hastalara hayat kurtaran ‘sonbahar’ uyarısı
Türkiye'de kenelerin mevsimsel dağılımı genellikle yaz aylarına odaklansa da, sonbahar ve kış dönemlerinde de belirli türlerin questing (konak arayışı) davranışını sürdürdüğü biliniyor.
"Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) gibi hastalıklar yazın daha sık görülse de, sonbaharda Ixodes trianguliceps gibi yeni tespit edilen türler ve göçmen kuşlar aracılığıyla taşınan Ixodes arboricola, Ixodes festai ve Ixodes eldaricus gibi yabancı keneler riski artırıyor" diyen uzman isim, 2008'den bu yana süren çalışmalarda, Türkiye'de daha önce bilinmeyen kene türlerinin belirlendiğini kaydetti. Bu türler, sonbahar aylarında nemli ve ılıman iklimlerde aktif hale gelerek, Lyme hastalığı ve anaplasmosis gibi bulaşıcı hastalıkları yayma potansiyeli taşıyor.
Bilim Kurulu Üyesi Yiyit'ten 'sonbahar' uyarısı
YABANCI UZMANLAR DA SONBAHAR KENE RİSKİNE DİKKAT ÇEKİYOR
ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Dr. Rebecca Eisen, sonbahar aylarında blacklegged tick (Ixodes scapularis) olarak bilinen geyik kenesinin yetişkin formlarının en aktif olduğu dönemi işaret ederek, "Sonbahar, Lyme hastalığı vakalarının %20'sinden fazlasını tetikliyor; iklim değişikliğiyle birlikte bu risk kuzey enlemlere doğru yayılıyor" dedi.
Eisen, CDC'nin 2025 verilerine göre, ABD'de sonbahar Lyme vakalarının 10 yıl önceki seviyelere kıyasla %15 arttığını belirten bir çalışmada, sıcaklıkların 4°C'nin üzerinde kaldığı ılıman sonbahar günlerinin kene aktivitesini uzattığını vurguladı. Benzer şekilde, Çek Ulusal Halk Sağlığı Enstitüsü'nden Dr. Dita Smíšková, Çekya'da 2025 sonbaharında kaydedilen kene kaynaklı hastalık vakalarının 10 yılın en yüksek seviyesine ulaştığını açıklayarak, "Mantar toplama sezonuyla birlikte sonbahar, enfeksiyon riskini katlıyor; Lyme ve tick-borne encephalitis (TBE) gibi hastalıklar için aşı ve önlem şart" uyarısında bulundu.
Kalp hastalarına hayat kurtaran 10 sonbahar uyarısı
Bilimsel araştırmalar, sonbahar kene aktivitesinin iklim değişikliğiyle doğrudan bağlantılı olduğunu doğruluyor. Parasites & Vectors dergisinde 2016'da yayımlanan bir meta-analizde, sıcak ve kuru yazların ardından gelen nemli sonbaharların Ixodes scapularis popülasyonunu %25 artırdığı belirtilirken, 2025'te Journal of Medical Entomology'de yer alan bir çalışma, Virginia, Maryland ve Washington D.C. gibi bölgelerde babesiosis hastalığının sonbahar yayılımının %30 yükseldiğini ortaya koydu. Yine, PMC'de 2015'te yayınlanan bir araştırmaya göre, kuzeydoğu ABD'de nymph ve larva aşamalarının sonbahar aktivitesi, her 100 derecelik kümülatif sıcaklık artışı için 3-4 gün erken başlıyor; bu da enfeksiyon riskini uzatıyor. Türkiye'de ise, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Veteriner Fakültesi'nden Prof. Dr. Mustafa Açıcı, sonbahar-kış geçişinde Rhipicephalus türlerinin nimf aşamasının koyun ve sığır gibi evcil hayvanlarda aktif olduğunu, bu durumun insanlara bulaş riskini artırdığını belirten bir çalışmada, KKKA dışındaki hastalıkların da göz ardı edilmemesi gerektiğini vurguladı.
UZMANLARDAN KRİTİK UYARILAR!
Uzmanlar, sonbahar kene mücadelesi için pratik önlemler öneriyor. Doç. Dr. Adem Keskin, "Açık renkli uzun kollu giysiler giyin, pantolon paçalarını çoraplara sokun ve DEET içeren böcek kovucular kullanın; doğadan döndükten sonra vücudunuzu ve kıyafetlerinizi kontrol edin" tavsiyesinde bulundu.
Dr. Rebecca Eisen ise, CDC rehberliğinde, permethrin ile işlenmiş kıyafetlerin kene temasını %90 azalttığını ve sonbahar yürüyüşlerinde kuru yaprak yığınlarından uzak durulmasını önerdi.
Çiftçiye 'kahverengi kokarca böceği' uyarısı
Prof. Dr. Mustafa Açıcı, hayvan sahiplerine bahar ve sonbahar ilaçlamalarının zorunlu olduğunu hatırlatarak, "Kene ısırığı sonrası gaz yağı veya benzin gibi maddeler kullanmayın; cımbızla nazikçe çıkarın ve doktora başvurun" dedi.
Sonbahar, doğanın renkli yüzüyle cazip olsa da, keneler gibi sessiz tehditler karşısında tetikte olmak şart. Uzmanların ortak uyarıları, erken önlemle bu riskin minimize edilebileceğini gösteriyor; ancak iklim değişikliğinin etkisiyle artan vakalar, küresel bir mücadele gerektiriyor. Vatandaşlar, özellikle Gümüşhane, Tokat, Sivas gibi kene yoğunluğunun yüksek olduğu illerde ekstra dikkatli olmalı.
