Birden Fazla İşyerinde Çalışmak Mümkün mü?

Günümüz ekonomik koşullarında birçok çalışanın aklında aynı soru var: “İki farklı işte aynı anda çalışabilir miyim?” Artan yaşam maliyetleri ve kişisel hedefler, çalışanları ek gelir arayışına yönlendiriyor. Ancak bu arayış, kimi zaman iş hukuku ve işverenle ilişkiler açısından soru işaretlerine neden olabiliyor. İşte bu yazıda, bir işçinin aynı anda birden fazla işte çalışmasının hukuki boyutlarını ve işverenin buna karşı tutumunu ele alıyoruz.

İşçinin birden fazla işte çalışması mümkün mü?
Evet, Türk İş Hukuku’na göre bir işçinin aynı anda birden fazla işte çalışması yasak değildir. Yasal olarak bir engel bulunmamaktadır. 4857 sayılı İş Kanunu ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında birden fazla işverenden gelir elde etmek mümkündür. Hatta Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), bir kişinin aynı dönemde birden fazla işverenden sigortalı olarak çalışmasını sistemine kaydeder ve buna uygun prim tahakkuk ettirir.

SGK ve sigortalılık durumu
Bir kişi farklı işverenler nezdinde sigortalı olarak çalışabilir ve bu durum SGK sisteminde “çakışma” olarak değerlendirilmez. Yani kişi örneğin sabahları tam zamanlı bir işte çalışırken, akşamları veya hafta sonları başka bir işte de SGK’lı olarak görev alabilir. Bu durumun bir sonucu olarak kişinin toplam prim günü değişmese de, prime esas kazanç toplamı yükselir. Bu da uzun vadede emeklilik maaşına olumlu katkı sağlayabilir.
Ancak burada dikkat edilmesi gereken husus, işçilerin çalışma sürelerinin toplamının insan fizyolojisine ve yasaya uygun olmasıdır. Örneğin, haftalık çalışma süresi 45 saati aşmamalıdır. Aksi takdirde bu durum yasal denetim açısından risk yaratabilir.

İşverenin engelleme hakkı var mı?
İş Kanunu’nda doğrudan bir yasak bulunmasa da, işverenin bazı durumlarda işçinin başka bir işte çalışmasına karşı çıkma hakkı olabilir. Özellikle iş sözleşmesinde “başka bir işte çalışamaz” yönünde bir hüküm yer alıyorsa veya işçinin başka bir işte çalışması mevcut işini aksatıyorsa, işveren bu durumu haklı nedenle fesih gerekçesi olarak kullanabilir.
Ayrıca rekabet yasağı da burada önemli bir detaydır. İşçi, çalıştığı sektördeki bir rakip firmada ek iş yaparsa, bu durum işverenin menfaatine zarar verebilir. Bu gibi hallerde işveren, işçiye ihtar verebilir veya sözleşmeyi sonlandırabilir. Ancak bu durumlar dışında, genel olarak işverenin işçinin özel hayatına ve iş dışı faaliyetlerine müdahale etme yetkisi sınırlıdır.

Gelir vergisi ve birden fazla işte çalışmak

Türkiye'de gelir vergisi sistemi, kişilerin elde ettiği tüm gelirleri esas alır. Bu bağlamda bir işçi aynı anda iki farklı işte çalışıyorsa, her iki işten elde ettiği kazanç da gelir vergisine tabi olur. Ancak burada dikkat edilmesi gereken bazı kritik noktalar bulunmaktadır.
Her işveren, çalıştırdığı işçi için ücret ödemesi yaptığında, bu ücret üzerinden gelir vergisini stopaj yoluyla keser ve vergi dairesine yatırır. Bu durum, işveren açısından bir sorumluluk olsa da, çalışan açısından gelirlerin toplamı ileride daha yüksek bir vergi dilimine girebilir.
Birden fazla işverenden ücret alan bir işçi için, ikinci işverenden elde edilen gelirin belirli bir eşiği aşması durumunda (2025 yılı için bu eşik 150.000 TL'dir), yıllık gelir vergisi beyannamesi verme zorunluluğu doğar. Beyanname ile birlikte toplam gelir üzerinden yeniden hesaplanan vergi, yıl içinde ödenmiş stopajlarla karşılaştırılır. Eksik kalan tutar varsa bu fark tahsil edilir.

Birden fazla işten kıdem tazminatı alınabilir mi?

İşçinin aynı anda birden fazla işte çalışması hâlinde, kıdem tazminatı hakkı da işyerlerine göre ayrı ayrı değerlendirilir. Yani her iki işten de kıdem tazminatı alınması mümkündür; yeter ki her bir işyerinde kıdem tazminatına hak kazanılmasını sağlayan yasal şartlar yerine getirilmiş olsun.
4857 sayılı İş Kanunu’na göre kıdem tazminatına hak kazanmak için işçinin aynı işverene bağlı olarak en az 1 yıl çalışmış olması ve iş sözleşmesinin kanunda belirtilen nedenlerden biriyle sona ermesi gerekir. İşçi aynı anda iki farklı işverene bağlı olarak çalışıyorsa ve bu işverenler birbirinden bağımsızsa, her biri için kıdem süresi ve işten ayrılma koşulları ayrı ayrı değerlendirilir. Örneğin bir işyerinde 3 yıl, diğerinde 2 yıl çalışmış olan işçi, her iki işten de uygun şekilde ayrılması durumunda her iki işverenden de kıdem tazminatı alabilir.

Etik ve pratik boyut
İki işte birden çalışmak, her ne kadar yasal olarak mümkün olsa da, sürdürülebilirlik açısından iyi değerlendirilmelidir. Fiziksel ve zihinsel yorgunluk, temel işte performans düşüklüğüne ve sağlık sorunlarına yol açabilir. Aynı zamanda işçinin kişisel yaşam dengesi de olumsuz etkilenebilir.
Bu nedenle birden fazla işte çalışma niyetinde olan çalışanların öncelikle iş sözleşmelerini gözden geçirmeleri, ikinci işin birinci işe etkisini doğru analiz etmeleri ve uzun vadeli hedeflerine uygun karar vermeleri gerekir.

Sorularınız için e-posta adresi: hkaganoyken@gmail.com