Tarihsel Türk yurdu ve Kaşgarlı Mahmut'un yurdu olarak kabul edilen Kaşgar, Aksu, Bişkek, Almatı şehirlerinin olduğu Tanrı Dağları'nda (Çinliler Tien Shan diyerek Tanrı Dağları'nın Türk kökenini örtmektedirler) olan ve Aksu ile Kaşgar hattını etkileyen faydaki 7'lik depremin mekanizmasını anlamak için bölgenin tektoniğine bakmak gerektiğini belirten Prof. Şener Üşümezsoy, stres haritaları paylaşarak Hindistan düzlüğünün masmavi olduğunu ve stresini boşalttığını belirtti.
STRES YÜKLÜ FAYLAR HANGİLERİ?
Stres yüklü fay hatlarını da açıklayan Şener Üşümezsoy, Tibet'in bütünüyle kırmızı olarak stresle yüklendiğini söyledi. Tibet platosu ile benzer şekilde Avrasya plakasının da ters faylarla yükseldiğini ve Tanrı Dağları'nın yine stresle yüklü olduğunu belirtti.
Aralarında Tarım havzası ve Tanrı Dağları içinde Isık gölünün yer aldığı bir coğrafyanın Avrasya kıtasının temelindeki kayalarla ters bir şekilde yükselerek Tanrı Dağları'nı oluşturması ile ortaya çıkmış bir jeolojik yapı oluşturmuştur.
"TARIM HAVZASI ÇÖKERKEN..."
Prof. Üşümezsoy konuyla alakalı şu ifadeleri kullandı:
Bölgenin tektoniğini belirleyen, Afrika'dan kopan bir Hindistan plakası, öndeki okyanus kapanarak gelip Tibet'le çarpışmıştır. Tibet Avrasya olarak kabul edilirse birbiri üzerine Tibet yükselerek dünyanın dağlarını oluşturmuştur. Bu sıkıştırmanın etkisiyle Tibet'in kuzeyinde Tarım havzası çökerken, hemen bunun kuzeyinde Tanrı Dağları da küçük bir ölçekte Tibet gibi Avrasya'nın yükselen bir plakasıdır.
"ISIK GÖL VE TARIM HAVZASI ÇÖKÜNTÜ ALANI"
Ters faylanmalarla yükselerek kuzeydeki Kazakistan ile Tarım havzasına ayıran bölge olmuştur ve Kırgız dağlarının içindeki fay hatlarının oluşturduğu vadilerde Isık Göl vadisinde Kırgızistan yer almaktadır. Bunun güneyinde Tanrı Dağları ile Tarım havzasının kontağındaki deprem olan kesimde ise Kaşgar, Aksu, Urumçi gibi Doğu Türkistan şehirleri yer almaktadır. Bu anlamda kuzeyde Kazakistan ve Kazakistan'ın en sembol gölü Balkaş gölü, onun güneyindeki Tanrı Dağları'ndaki faylar arasında Isık Göl ve Tarım havzası çöküntü alanı, batısında Turfan havzası vardır. Tarım havzasından güneye doğru inildiği zaman Tibet platosuna geçilmektedir. Tarihte Tankut İmparatorluğu denilen imparatorluk bu Tibet Dağlarında yer almaktadır.
"BALKAŞ GÖLÜ YILAN GİBİ UZANIYOR"
Kazakistan ovasında, düzlüğünde bir yılan gibi uzanan Balkaş Gölü ve bu göle bağlı olarak kuzeyden bu göle akarak besleyen Jedisu, Türk Dünyasının ana yurtlarından biridir. Çetisu denmektedir. Çeti Türkistan'dan uzak su anlamına gelir, çet illeri, yad illeri Yedisu veyahut da yabancı Çet Su olarak ırmaktan aktığı ve o ırmakla beslenen yaklaşık doğu-batı yönlü uzanan uzun bir göl Balkaş gölü yer almaktadır. Tanrı Dağları batı kıyısında Almatı yer almakta, Kazakistan başkenti.
"FAYIN DEVAMINDA 'TURFANDA' HAVZASI YER ALIYOR"
Isık Göl de Tanrı Dağları içindeki sıcak göl anlamında bu bindirme fayların oluşturduğu çöküntü alanında yer almaktadır. Bunun da batıdaki devamı Türkiye'deki meşhur "turfanda" sebze yetiştirme anlamındaki Turfan havzası yer almaktadır. Onun güneyine doğru gelindiğinde ise Tarım havzasının yamaçlarındaki Tanrı Dağlarında Doğu Türkistan şehirleri kurulmuştur. Bunlardan en önemlisi Kaşgar'dır.
"TARİHTE TAŞKENT'TEKİ BÜYÜK DEPREM AYNI FAY SİSTEMLERİNİN ÇALIŞMASIYLA OLUR"
Ana kırılan fay hattının Tanrı Dağları güneyinde Aksu ve Kaşgar hattında yer almakta, kuzeye Bişkek'e doğru giderek etki görülmektedir. Bu anlamda en kuzey bölgesinde ise Altay Dağlarının yer aldığı fay hatlarıyla yükselmiş yine Avrasya plakasının temel kayaları yer almaktadır.
Deprem tüm Türkistan'ı etkilemektedir. Batıda Buhara, Batı Türkistan hemen onun yanında Taşkent ve kuzeyde Almatı.
Bu anlamda bu deprem Türkistan'da hissedilen bir deprem olmuştur. Tarihte Taşkent'teki büyük deprem aynı fay sistemlerinin çalışmasıyla oluşmuştur.
