Edebiyatımızdaki bazı araştırmacıların hizmetleri, halk kültürüne kazandırdıkları ne inkar edilebilir, ne de unutulur. Örneğin Muzaffer Sarısözen’in Türkü külliyatına kazandırdıkları yadsınamaz. İhsan Hınçer’in, Cahit Öztelli’nin, İbrahim Aslanoğlu’nun Türk halk şiirinin nice bilinmeyen âşığını su yüzüne çıkarıp halk edebiyatına kazandırdıkları da en çok bildiklerimizdendir.

Türk halk müziği alanında yaptıkları ve Türk halk kültürüne kazandırdıklarıyla dikkat çeken, takdir toplayanlardan biri de Halil Atılgan’dır. İlk kez Ceyhanlı Âşık Ferrahi’yi araştırmacı gözüyle keşfedip hakkında yazılar yazıp, sempozyumlarda özel oturumlar yapıp bir de tüm şiirlerini içeren bir kitap hazırlayıp Kültür Bakanlığı’na yayımlatması, Kısaslı âşıkları su yüzüne çıkarması ve diğer uğraşlarının yanı sıra en önemli çalışmalarından biri de Türkülerin İsyanı adlı kitabıdır.

1946’da Adana’nın Karaisalı ilçesinin İncirgediği köyünde doğan Halil Atılgan, 1965’te Düziçi İlk Öğretmen Okulu’ndan mezun olmuş, zaman içerisinde Eğitim Enstitüsü’nün Müzik Bölümünü, Anadolu Üniversitesi’nin de İktisat Fakültesini bitirmiştir.

Çeşitli illerde öğretmenlik, Halk Eğitimi Merkez Müdürlüğü yapmış,1973’te Çukurova Radyosunun saz sanatçılığı sınavlarını kazanmış, 1984 de Çukurova Üniversitesine Müzik Uzmanı olarak atanmıştır. Çukurova Üniversitesi Güzel Sanatlar Bölümünde Halk Müziği ve Bağlama Dersleri Öğretim Görevlisi olmuş, Kültür Sanat Merkezi Müdürlüğü yapmıştır.

1990 yılında Kültür Bakanlığı Şanlıurfa Devlet Türk Halk Müziği Korosuna Kurucu Şef olarak atanmıştır. 1993 yılında Ankara’ya alınan Atılgan koro şefliğinin yanında Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğünde (HAGEM) Müzik Danışmanlığı, Repertuvar kurulu başkanlığı görevlerinde bulunmuştur.

TRT’de Türküler üzerine Çukurova Radyosunda yapımı gerçekleşen Dilde Telde Çukurova, Dadaloğlu Karacaoğlan Yurdundan, Yöremiz Folklorundan programlarının yapılmasında çeşitli katkılar sağlaması, çeşitli televizyon ve radyolara Ezgi Kervanı, Kültür Kürsüsü, Anadolu'nun Dili programları hazırlayıp sunması ve yeri geldikçe TRT repertuvarına kazandırdığı ve notaya aldığı 500 kadar Türk Halk Ezgisini TRT'nin çeşitli programlarında çalıp okuduğu çoğunluğunu Çukurova türkülerinin oluşturduğu yaklaşık 100'e yakın halk ezgisini de TRT repertuvarına kazandırdığını bildiğimiz Halil Atılgan’ın bu türküleri kendine özgü tavırla okuması taktire şayan yönlerinden biridir.

Yeniçağ gazetesindeki Kültürel Derinlik adlı köşemde “Özlemle Andığımız Bir Ses Âşık Ferrahi” adlı yazımda yazıyı gazete sütunundaki kısıtlı yere uydurmak için kısaltırken dalgınlıkla Halil Atılgan’ın adının geçtiği paragrafı silmiş olmam yaşamımda yaptığım ender gaflardan biri olmuştur. Oysa Ferrahi’yi ilkin biz Sayın Atılgan’dan duymuştuk.

Çalıştırdığı amatör ve profesyonel halk müziği korolarıyla yurdun çeşitli bölgelerinde konserler veren Halil Atılgan millî ve milletlerarası folklor, müzik, halk edebiyatı ve halk oyunları dalında kongre, sempozyum ve seminerlere katılarak 50'ye yakın bildiri sunmuş, Türk Kültürüne hizmetlerinden ötürü 3 Ocak 2004 yılında da Azerbaycan Vektör İlimler Merkezi tarafından fahri doktora verilmiştir.

MESAM, İLESAM, Türk Folklor Araştırmaları Kurumu, Türkiye Yazarlar Birliği üyesi olan Halil Atılgan şiirlerden ve türkülerden hareket ederek sahneye koyduğu Kurtuluş Savaşımız, Türkülerin Dili, Türkülerde Ana mizansenli programlarıyla halk müziği konserlerine değişik bir sunuş kazandırmıştır.

Halk müziği müzikali olarak değerlendirebileceğimiz bu programları, şefliğini yaptığı Şanlıurfa Devlet Türk Halk Müziği ve Çukurova Üniversitesi Türk Halk Müziği Korosuyla uygulamaya koymuştur.

Adana Valiliği adına yaptığı Geçmişten Günümüze Çukurova Türküleri kaset setinde yörenin türkülerini beş kasette toplayarak Türk kültür tarihinde bir ilki gerçekleştirmiştir. Değişik illerde çeşitli görevlerde bulunan Halil Atılgan; İçel, Yozgat, Adana, Gaziantep, Kıbrıs, Hatay, Muğla, Niğde, Tarsus, Şanlıurfa, Osmaniye, Mersin illerinde folklor derlemeleri yapmış, derlediği türküleri TRT, TV programlarında ve kitaplarında yayımlamıştır. Halen Radyo 2’de Dilde Telde Anadolu adlı türkü programı devam etmektedir.

Folklorla ilgili araştırmalarını ise; Sivas Folkloru, Türk Folkloru, Anadolu Folkloru, Erciyes, Karaisalı, Güneyde Kültür, İçel Kültürü, Ozan, Türkiye İş Bankası Kültür Sanat, Tarla, Güney Su, Folklor Edebiyat, Ana Yurttan Ata Yurda Türk Dünyası, Ceyhan, Çağrı, Maki, Harran, Türksoy, Çukurova Lobisi, Size, Turunç, Ardıç Kuşu, Türksözü dergileriyle Karaisalı, Sonsöz, Yeniçağ, Adana Ekspres gazetelerinde yayımlamıştır.

Türk kültür hayatına verdiği hizmetler ve yaptığı araştırmalar neticesinde oluşturduğu eşsiz arşivle yaşayan tarih olarak adlandırılan Halil Atılgan’ın, kültür merkezine çevirdiği atadan kalma evi Halil Atılgan’ı takdire şayan bir kimliğe büründürmüştür.

27 kitabı yayınlanan Halil Atılgan’ın kitaplarından bazıları: Burası Mersin, Âşık Ferrahî Hayatı, Şiirleri, Türküleri, İskenderun, Âşık Dertli Kâzım, Kısaslı Âşıklar, Neden Arabesk, Ceyhanlı Âşık Ferrahi, Malatya Musiki Folkloru, Abdülvahap Kocaman Hayatı Sanatı Şiirleri, Geçmişten Günümüze Çukurova Türküleri Kaset seti (5 kaset), Harran'da Bir Türkmen Köyü Kısas, Geçmişten Günümüze Niğde Halk Müziği, Kurtuluş Savaşında Kahraman Çukurovalılar, Murtçu Folkloru, Türkülerin İsyanı, Geçmişten Günümüze Tarsus’ta Halk Müziği, Bodrum Türküleri, Adana'nın Yolları Taştan (3 Cilt), Gel Vur Dağlarından Gâvur Dağlarına Düziçi adlı kitaplardır.

Halil Atılgan’ın derleyip, notaya alıp repertuara kazandırdığı türkülerden bazıları ise:

*Adana Köprü Başı, Kaynak Kişi: Selahattin Sarıkaya,Yöresi: Adana

*Asker Oldum Giydim Yelek, Kaynak Kişi: Selahattin Sarıkaya-Mehmet Bekar, Yöresi: Çukurova

*Aşk Yoluna Canı Feda Kılanlar, Kaynak Kişi: Necla Babacan Gen, Yöresi: Çukurova

*Benden Selam Söylen Beyefendime, Kaynak Kişi: Asım Kuzuluk, Yöresi: Hatay

*Boşa Gezdim Bu Alemi, Kaynak Kişi: Âşık Sefayi, Yöresi: Şanlıurfa

*Çıksam Şu Dağlara Da Gene Bugün Yaz Gelirm'ola, Kaynak Kişi: Asım Kuzuluk, Yöresi: Hatay

*Duydunuz Mu Gediklili (Afşar Ali'nin Ağıdı), Kaynak Kişi: Âşık İmami Yöresi: Adana

*Ekinler Biter Oldu, Kaynak Kişi: Selahattin Sarıkaya, Yöresi: Adana

*Hab-ı Gafletten Uyanıp, Kaynak Kişi: Aşık Dertli Divani, Yöresi: Şanlıurfa

*Halep'te Bir Güzel Gördüm, Kaynak Kişi: Asım Kuzuluk, Yöresi: Hatay

*Mürşidine Sahip Olan Bir Kişi, Kaynak Kişi: Âşık Sefayi, Yöresi: Şanlıurfa

*Nice Defterlerden İsmin Sildirdim, Kaynak Kişi: Aşık Hacı Karakılçık, Yöresi: Çukurova,

*Şu Giden Kimin Kızı, Kaynak Kişi: İboş Ali Ağa Yöresi: Adana

*Vardım Ki Yurdundan Ayağ Göçürmüş, Kaynak Kişi: Mahmut Güzelgöz Yöresi: Şanlıurfa

*Yandı Çukurova Yandı, Kaynak Kişi: Selahattin Sarıkaya, Yöresi: Adana

*Yürü Bre Yiğit De Yol İle Yürü, Kaynak Kişi: Mevlüt Kahraman Yöresi: Hatay

2010’da Kültür Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğünden Türk Halk Müziği Koro Şefi olarak emekli olan Atılgan, TRT’de program yapmaya devam etmektedir.