‘Bir Deli’nin Hatıraları’

İlhami Şahin’in “Bir Hayat Hikâyesi ya da Bir Deli’nin Hatıraları” üzerinde duracağım. (664 s., kendi yayını, istemek için tel.: 0532 612 97 20 ve 0312 343 43 42)

Bir Deli’nin Hatıraları”, 1970’li ve sonraki yılların hatıraları... Özelini ve dönemin siyasî atmosferini ortaya koyuyor. Samimî bir dil kullanmış.

Önsöz”ünden:

“Ben, ‘bir hayat hikayesi’ yazmadım. Deli dolu yaşanmış bir ömrü, bütün hücrelerime, iliklerime kadar yaşadım. Burada yazdıklarım işte o deli dolu ömrün, yaşanmışlıkların sadece zaman tüneline bakın­ca görünen bazı kısımları. Yolcu geldik. Yaşadık ve yolcu yolunda ge­rek... İşte gidiyoruz. Yazdıklarımızın bir hevesle değil, yaşandığı gibi, bir ömür boyu sürecek uzun bir nefesle okunması ve yaşanması dileğimdir. Bu kitabı okuyan herkes, okudukça mutlaka kendisinden bir parça, bir yaşanmışlık, benzeri bir olay, hikâye, anı bulacaktır.”

İlhami Şahin, fikrî kimliğini öne çıkarıyor. Kendisi “Ülkücü Hareket”ten gelme. Ankara’da Ticaret ve Turizm Yüksek Okulu’nda okumuş. Sonra okulu YÖK’le birlikte Gazi Üniversitesi’ne bağlanıyor.

Kitabı okurken dönemin bütün heyecanı yanında dehşetini de yaşıyorsunuz. Kurşunların, bombaların vızıltıları altında bir üniversite dönemi... 12 Eylül 1980 Darbesi sonrası siyasî faaliyetler... Milliyetçi Hareket’te ayrışma... Bu ayrışmada Muhsin Yazıcıoğlu etrafında kenetleşme... Siyasî git-geller, evlilik, iş hayatı, çocukları, dönem atmosferi... Sizi zaman tünelinden geçiriyor. Yaşı uygu olanlar, unutulanları hatırlıyor, yeniler “neler de yaşanmış” merakı içine düşüyor.

***

Hatıraları önemserim. Eli kalem tutan mutlaka hatıralarını yazmalı, derim. Elbette hatıralarda, ister istemez, yazan bakış açısını öne çıkaracak, tarafını gözetecektir. Bu kaçınılmaz. Hangi hatırayı okusanız, dolaylı dolaysız yazarın “savunması”yla karşılaşırsınız. Kim hatıra yazdığında, Önsöz’ünde, ne gördüysem, ne biliyorsam, ne yaşadıysam onu yazdım, dese de “enaniyet” satır aralarında ister istemez karşınıza çıkacaktır.

“Edebiyatımızda Terimler” kitabımızda “Hâtırat” maddesi bir fikir verecektir:

“Bir kimsenin kendi hayatını, ya­şadığı devrede gördüğü veya duyduğu olay­ları anlattığı yazılardır. Hatıratı, otobi­yog­ra­filerden ayıran özellik şudur: Otobi­yografi­lerde yazar doğrudan kendi hayatını anlatır, duygu ve temayülleri geniş yer tu­tar. Hatı­rat­­ta ise, kendi hayatıyla birlikte devrini ve çevresini anlatır. Bazen yazarın kendisini geriye çekerek sadece çevresini verdiği de görülür.

Hatıralarda yazar gördüklerini ve duy­duk­larını, uzun yıllar sonra yazdığı için, mektup­­lardan, o devri anlatan başka yazı­lardan ve o devri yaşayanlardan faydalana­bilir.

Tanınmış sanat, ilim ve siyaset adamla­rı­nın kaleme aldığı hatıra kitapları, onların ha­yatlarını ve devirlerini aydınlatmaları ba­kı­mından önem taşır. Yalnız hatıralarda ya­za­rın çoğu zaman bir seçme yaptığını ve ho­şu­na gideni anlattığını unutmamalıyız. Ya­zar hatıratının bir itiraf kitabı olmama­sına dik­kat eder. Hatırat kitapları hiçbir zaman tarih ki­tabı değildir ve tarih için kaynak ola­rak kul­lanırken şüphe ile karşı­lanmalıdır.”

***

İhami Şahin, sözünü esirgemeyen, deli dolu bir insan.

Daha önce “deli” üzerinde durmuş, şu cümleleri kurmuştum:

‘Deli’nin Türkçedeki anlamları hem ‘iyi’, hem de ‘kötü’dür. ‘Deli’; gözü kara, yiğit anlamlarına gelir. Delifişek, çılgın kişileri sevimli göstermek için ‘deli’ denir. Bir de akıldan noksan olanlar vardır. Ayrıca çılgınlık yapanlara ‘aklını yitirmiş’ denir.”

“Edebiyatımızda İsimler” kitabımızdan, edebiyatçıların “içinde “deli” geçen eserlerinin isimleri çıkardım.

Eserleri ve yazarlarını sıralayacağım. İsimleri başta olmakla beraber soyadı sırasına göre. “Deli”nin kitap isimlerinde bu kadar fazla geçeceğini tahmin etmemiştim:

Aslı Erdoğan: Bir Delinin Gün­ce­si (Deneme, 2006)

Refik Erduran: Deli (Oyun, 1957)

Bedri Rahmi Eyüboğlu (Delifi­şek (Sanat yazıları, denemeler, 1975)

Fikret Âdil: Deli Saraylı (Oyun, Jean Giraudoux’dan uyarlama, 1993),

Fikret Âdil: Deli Petro (D. Merjekovski’den özet, 1938)

Gustave Flaubert: Bir Delinin Anıları (2010).

Nurullah Genç: Birkaç Deli Güvercin (Şiir, 2005)

Gogol: Bir Delinin Hatıra Defteri (Oyun)

Osman Necmi Gürmen: Deli­bozuklar Çiftliği (Roman, 2003)

Hüseyin Rahmi Gürpınar: Ben Deli mi­yim (Roman, 1925, Deli Filozof (Yazılışı: 1932, yayını: 1964)

Hekimoğlu İsmail: Bir Deliyle Evlendim (Roman, 2001)

Türkân İldeniz: Taşra Kızının Deliceleri (Şiir, 1966),

Attilâ İlhan: Batının Deli Gömleği (Deneme- inceleme, (1981)

Hayrettin İvgin: Deli Görünüşlü Akıllı Behlül Danende, 2005)

Muzaffer İzgü: De­liye Her Gün Bayram (Hikâye, 1980)

Arife Kalender: De­li Bal (Şiir, 2004)

Mevlüt Kaplan: Keloğlan ve Delioğlan (Masal, 1970)

Refik Halid Karay: Deli (Oyun, 1929)

Feyyaz Kayacan, Bir Deli Değilin Defteri (Hikâye, 1987)

Kandemir Konduk: Deli Deli Küpeli (oyun)

Abdullah Ziya Kozanoğlu: Dağ­lar Delisi (Roman, 1952)

Pınar Kür: Bir Deli Ağaç (Hikâye,1981)

Mahmut Makal: Köy Ensti­tüleri ya da Deli Memedin Türküsü (1993).

Tahir Kutsi Makal: Delitay (Şiir, 1982)

Haldun Marlalı: Deli İbrahim (Oyun, 1962)

Mehmet Niyazi: Dâhiler ve Deliler (Roman, 2001)

Ömer Lütfü Mete: Deli Yürek (Senaryo, dizinin ilk bölümleri)

Musahibzade Celâl, Fermanlı Deli Haz­retleri (Oyun, 1924)

Aziz Nesin: Damda Deli Var (Hikâye, 1956), Deliler Boşandı (Hikâye, 1957), Yüz Liraya Bir Deli (Hikâye, 1961), Benim Delilerim (Hikâye, 1984)

A.Turan Oflazoğlu, De­li İbrahim (Oyun, 1967)

İpek Ongun, Deli Feto (Hikâye, 1968)

Turgut Özakman, Deliler (Oyun, 1987)

Mahmut Özay, Deli Dana (Hikâye, 1974)

Aysel Payaslı, Deli Saime (Roman, 1967).

Perinde Celâl: Deli Aşk (Roman, 2002).

Ekrem Reşit Rey (Operet, Deli-Dolu, 1934)

Server Bedi (Peyami Safa), Sinema Delisi Kız (Roman, 1935), Deli Gönlüm (Roman, 1941)

Alişan Satılmış, Bunları Bir Deliye Anlattım (Şiir, 2001)

Ergun Sav, Deli Deli (Ha­tıra­la­rı, hikâyeleri, 1995)

Selami İzzet Sedes, Deli (Roman, 1933)

Mehmet Seyda, Deli Ali (Çocuk kitabı, 1980)

Georges Joseph Christian Simenon, Ormandaki Deli (Roman, 1963)

Suat Taşer, Deli Dumrul (Şiir, 1962)

Nizamettin Nazif Tepedelenlioğlu, Deli Deryalı (Roman, 1928)

Ayfer Tunç, Bir Deliler Evinin Ya­lan Yanlış Anlatılan Kısa Tarihi (Hikâye, 2009).

Hasan Vasfi Uçkan, Deli Emine (Oyun 1968)

Mevlüt Uluğtekin Yılmaz: Deli Dum­rul (Oyun, 1987)

Hüseyin Yurttaş, Deli Uçurtma (Çocuk kitabı).

***

Bu liste bize “deli”nin edebiyatta ayrı bir yeri olduğunu gösteriyor!

Yazarın Diğer Yazıları