Hattat ve hafız Mehmet Efendi ile ev hanımı Zeliha Hanımın oğulları olup 20 Mart 1939''da Konya''da dünyaya gelmiştir. İlk ve orta öğrenimini Konya''da tamamlayıp önce İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesine girmiş, bir yıl okuduğu bu okulu bırakıp Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümüne girerek 1965''te mezun olmuştur. Aynı zamanda Çapa Yüksek Öğretmen Okulu mezunudur.

İlk görev yeri Tokat Gaziosmanpaşa Lisesinde 1965-1967 yılları arasında çalışan ve benim de Edebiyat öğretmenim olan Sakaoğlu, burada eşi Yurdanur (Gülel) ile evlenmiştir. İki kızı vardır.

Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde, önce asistan (1967-1971), sonra asistan doktor (1971-1977) ve doçent doktor (1977-1988) unvanlarını almıştır. 1988 yılında Konya Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümüne profesör olarak atanmış ve iki dönem Eğitim Fakültesi Dekanlığı yapmıştır (1988-1994).

Selçuk Üniversitesi Türk Halk Kültürü Uygulama ve Araştırma Merkezini kurup emekli oluncaya kadar başkanlığını yürütmüş, 20 Mart 2006 tarihinde de yaş haddinden emekli olmuştur. Akademik yaşamında ikisi yabancı olmak üzere 29 öğrencisinin yüksek lisans ve 17 öğrencisinin de doktora danışmanlıklarını yürütmüştür.

2010-2011 Öğretim Yılında öğrenime açılan Konya Ticaret Odası Karatay Üniversitesinde, zorunlu Türk Dili derslerini vermiş ders yılının sonunda da lisans seviyesindeki öğreticiliğini bütünüyle noktalamıştır.

Yazı hayatına 1959''da üç arkadaşı ile birlikte çıkardığı Özlem adlı dergide yazdığı yazılarla başlayan Sakaoğlu, yazı hayatını 1968''den itibaren halk edebiyatı ağırlıklı olarak sürdürmüştür. Dört defa ilmi yarışmaya katılan Sakaoğlu dördünde de prestijli ödüllere layık görülmüştür. Bunlar:

1) 1973''te Tercüman Gazetesi''nin açtığı yarışmada Emin Nihat Bey''in Müsâmeretnâme (Gece Hikâyeleri) adlı eserinin tenkit yarışması birincilik ödülü.

2) 1981 yılında Atatürk''ün Doğumunun 100. Yılı münasebetiyle Tercüman gazetesi tarafından düzenlenen "Atatürk ve Türkçe" konulu eser yarışmasında, "Atatürk''ün Dili: Türkçe" adlı eseriyle birincilik ödülü;

3) Türkiye İş Bankası''nın 1990 yılında Sosyal Bilimler/Halk Edebiyatı alanında verdiği Büyük Ödül''ü "Anadolu Türk Efsanelerinde Taş Kesilme Motifi ve Bu Efsanelerin Tip Kataloğu" adlı eseriyle kazanmıştır.

4) 2007 yılında da Elginkan Vakfı Türk Kültürü Araştırma Ödülü''nü üç meslektaşıyla paylaşmıştır.

Bayburt folkloru ve Bayburt masalları üzerine akademik çalışmaları nedeniyle Bayburt Belediyesince Fahrî  Hemşeri beratı verilmiştir..

Türk kültür araştırmalarının Türkiye''deki en önemli temsilcilerinden biri olan Prof. Dr. Saim Sakaoğlu Türk kültürünün bu denli araştırıp incelenmesinde büyük paya sahip oluşu ve halk kültürüne hizmetleri nedeniyle önemli armağanlar da almıştır. Yılda bir fincan kahve ve bir iki bardak çay içen, Sakaoğlu, ''anıları mektupla süsleme geleneği'' oluşturmuş ve her yıl Aralık ayında o yılki anılarda kalacak kendisi ie ilgili olaylarla, yaptığı bilimsel etkinlikleri kaleme alıp dostlarına göndermiş, böyle bir yöntemi düzenli uygulayan tek kişi olmuştur. 

Selçuk Üniversitesi''nin televizyonunda (ÜNTV) 15 yıl kadar dil, edebiyat ve kültür konularında programlar sunmuştur. Bu arada kitapları, makaleleri ve bildirileri İngilizce, Almanca, Fransızca, Makedonca ve Japonca olarak yayımlanmıştır. Makale, bildiri, derleme, tanıtma, aktarma, çeviri, vb. basılı çalışmalarının sayısı 2.000''in üzerine çıkmıştır.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, İstanbul Ansiklopedisi, Türk Aile Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi gibi önemli ansiklopedilere pek çok madde yazmıştır.

Yapımcılığını Prof. Dr. Fatma Ahsen TURAN ve arkadaşlarının üstlendiği "Türk Kültürüne Hizmet Edenler II" adlı benim de bir konuşma ile katıldığım "Saim Sakaoğlu Belgeseli" yapılmış ve 02.05.2019 tarihinde  Ankara Hacı Bayram Veli  Üniversitesi 100. Yıl Salonu''nda gösterilmiştir.  Bu nedenle yazıma başlık koyarken aklıma ilk gelen  ''Halk Edebiyatı Bir Duayeni'' ifadesi olmuştur.

Hakkında: Tarla, İstanbul 1999, Millî Folklor, Ankara 2007, Erciyes, Kayseri 2008, Ihlamur, Konya 2011, Çalı, Konya 2012,  Akpınar, Niğde 2020, Temrin, İstanbul 2022 gibi kültür sanat dergilerince özel sayılar hazırlanan Prof. Dr. Saim Sakaoğlu''nun 67 kitabı yayımlanmıştır. Bunlardan bazıları:

*Gümüşhane Masalları / Metin Toplama ve Tahlil Ankara, 1973, *101 Anadolu Efsanesi, İstanbul, 1976, *Anadolu - Türk Efsanelerinde Taş Kesilme Motifi ve Bu Efsanelerin Tip Kataloğu, Ankara, 1980,  *Kıbrıs Türk Masalları, Ankara, 1983,  *Dadaloğlu, Ankara, 1986, *Ercişli Emrah, Ankara, 1987, *Senin Aşkınla / Kadirlili Âşık Halil Karabulut, Konya, 1987, *Bayburtlu Zihnî, Ankara, 1988,  *Atatürk, Gençlik ve Kültür, Konya, 1990, *Efsane Araştırmaları, Konya, 1992, *Türk Fıkraları ve Nasreddin Hoca, Konya, 1992, *Meddah Behçet Mahir''in Bütün Hikâyeleri I-II, 1997 v 1999, *Dede Korkut Kitabı / İnceleme, Derleme, Aktarmalar 2 C, Konya, 1998, *Masal Araştırmaları, Ankara, 1999, *Çaybaşı Yazıları, Konya, 2000, *Türk Ad Bilimi I / Giriş, Ankara, 2001, *Türk Gölge Oyunu / Karagöz (2003),  *101 Türk Efsanesi, Ankara, 2003 *Karaca Oğlan, Ankara, 2004, *Âşık Edebiyatı Araştırmaları, Ankara, 2014,  *Ad Bilim Yazıları, Ankara, 2017 adlı kitaplardır.