Ukrayna’da patlayan kriz ve başta Doğu Akdeniz’de olmak üzere yeni doğal gaz ile petrol kaynaklarının bulunmasının ardından Avrasya Bölgesi de enerji üzerinden şekilleniyor. Ukrayna krizinden sonra Rusya, Avrupa’nın alternatif kaynaklar araması karşısında Putin de yeni pazar olarak Çin’le toplam 400 milyar dolarlık doğalgaz anlaşması imzaladı. Rusya, yeni bir boru hattı inşası için Japonya ile de masaya oturdu. Enerjinin Asya’daki kaynaklardan Avrupa ülkelerine taşınması için kurulacak boru hatları konusunda ise Türkiye’nin kilit ülke konumu ise daha da güçlendi. Avrupa’nın Rusya’ya bağımlılığını ortadan kaldıracak olan Azerbaycan, Türkmen, İsrail, Kıbrıs ve Kuzey Irak’taki enerji kaynaklarının Avrupa’ya taşınması için Türkiye tek alternatif haline geldi. Bu yeni durumda Kıbrıs sorununun çözülmesi ile Türkiye’nin Cumhurbaşkanlığı seçimi ABD, Avrupa Birliği ülkeleri ve dünya enerji devlerinin en önemli ilgi alanı haline geldi.
TANAP-TAP ana hattı
Yeni enerji hattında Azerbaycan, Türkmenistan, İsrail, Kıbrıs ve Kuzey Irak’taki enerji kaynakları Türkiye’ye akıtılacak. TANAP (Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı) ile Yunanistan sınırına taşınacak. Buradan da TAP’a (Trans Adriyatik Boru Hattı) bağlanarak Yunanistan, Arnavutluk ve İtalya üzerinden Avrupa ülkelerine ulaştırılacak. Rusya’nın Ukrayna’nın Avrupa’ya gaz aktarımındaki rolünü yüzde 30’a çekmek için geliştirdiği Güney Akım’ın 2013 yılında Sırbistan’da başlattığı kara boru hattı ise Bulgaristan sınırına dayandı. Gazprom Başkan Yardımcısı Alexander Medvedev’in 21 Nisan’da Türkiye’de yaptığı görüşmeler sonrasında ise Rusya’dan başlayıp Karadeniz’i uzunlamasına geçerek Bulgaristan’da karaya çıkması planlanan Güney Akım’ın da Karadeniz’i dikey geçerek Türkiye’de karaya çıkması gündeme geldi. Trans Adriyatik Boru Hattı (TAP) Türkiye temsilcisi ve enerji uzmanı Cenk Pala, Avrupalıların ve ABD’nin Ukrayna krizi öncesinde yeni projelerin önemini kavrayamadıklarını öne sürerek, “Bizim geliştirdiğimiz projeye biraz bakar gibi oldular. Ama burada mevzu Avrupa Birliği’nin (AB) ortak bir dış enerji projesi olmayışıdır. Ondan dolayı da zaten AB çok sağlam bir duruş halinde değil. Şimdi Ukrayna krizi de çıkınca paniklediler. Hatta yeni bir rapor açıkladılar. ’Rusya’yı baypass etmek için TANAP-TAP projeleri çok önemlidir’ dediler.
Türkiye’nin vizyonu: Doğu-Batı koridoru
Türkiye’nin şu anda en önemli konusunun enerji jeopolitiği olduğunu belirten Trans Adriyatik Boru Hattı (TAP) Türkiye temsilcisi ve enerji uzmanı Cenk Pala, “Çünkü, bölgesel barışın sağlanması açısından da ülkelerin birbirlerine 30-40 yıllık boru hatları ile bağlanması çok büyük önem teşkil ediyor. Aynı zamanda hem ekonomimizi hem dış politikamızı belirlemiş oluyoruz. Boru hatları bir dakika da çiziliyor ama etkisi altmış yıl sürüyor. Bu gelişmelerden Türkiye için bir fırsat daha çıkabilir. Ortaasya’da daha aktif, Ortaasya kaynaklarından daha fazla pay alan, Türkiye’nin orada üretici de olduğu bir dünya hayal ediyorum ben. Her yerde Türkmenistan’da da Kazakistan’da da Azerbaycan’da payımız olsun. Bunların önüne açacak olan da TANAP Projesi. Benim projem de bunları Avrupa’ya taşıyacak olan ilk proje zaten. TAP Projesi. Dolayısıyla buradan Türkiye’ye çok iyi bir vizyon çıkabilir. Ve yıllardır konuşulagelen, Doğu-Batı Enerji Koridoru’da reel olarak artık hayata geçer “ şeklinde konuştu.
Boru hattı diplomasisi
“Yeni seçilecek Cumhurbaşkanı’nın en önemli gündem maddesi Türkiye’nin enerji koridoru haline gelmesi için bir boru hattı diplomasisi yürütmesi olacaktır” diyen Pala şunları söyledi
“Kuzey Irak gazı ve petrolünü de da katın buna. İsrail gazını da katın,Türkmen gazını da katın. Azerbaycan’dan yeni kaynakların getirmesini de katın. Hatta yeniden Ruslarla oturup Güney Akım’ın Türkiye’ye çıkmasını da katın. Bu saydıklarım yeni seçilecek Cumhurbaşkanı’nın beş yıllık görev süresini doldurur yani. Bölge enerji üzerinden yeniden şekilleniyor. Burada da Türkiye’yi kimin yönettiğinin ve Türkiye’nin Cumhurbaşkanı’nın alacağı aktif rol önemli hale gelecek.”
Irak’tan bu kez alıcıya bir şok!
Irak hükümeti, özerk Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi tarafından Türkiye’ye ihraç edilen ham petrolü satın alanlar aleyhine yasal yollara başvuracağını açıkladı. Irak hükümeti, Erbil yönetimi dahil ülke sınırları içerisinde çıkarılan petrolün satışında tek yetkili kurumun State Oil Marketing Organisation (SOMO) olduğunu belirtiyor.
Irak hükümeti, özerk Erbil yönetiminin tek taraflı başlattığı petrol ihracını ”kaçakçılık“ olarak niteliyor. Kuzey Irak yönetimi tarafından Bağdat’ın itirazına rağmen Ceyhan’a gönderilen petrol 10 gün önce United Leadership adlı tankere yüklendi. Irak hükümeti bunun ardından satışa aracılık ettiği gerekçesiyle Türkiye ve BOTAŞ aleyhine Uluslararası Tahkim Mahkemesi’ne başvurdu. SOMO tarafından dün yapılan ve kurumun genel müdürü Majid Alhilfi imzalı açıklamada, ”SOMO, Irak federal petrol bakanlığı adına tüm şirket, kişi ve kurumları söz konusu tankere yüklü ham petrolü almamaları konusunda uyarmaktadır“ denildi. Irak federal petrol bakanlığı ve SOMO, petrolü alacak ve almayı değerlendiren tüm şirket, kişi veya kurumlar aleyhine hukuki önlem alma hakkını saklı tutmaktadır.
Türkmen gazı ve Rusya’nın oyunu
Trans Adriyatik Boru Hattı (TAP) Türkiye temsilcisi ve enerji uzmanı Cenk Pala, önemli olanın Türkiye’nin rolünün giderek belirginleşmesi olduğunu kaydederek, Rusya’nın oyunu yeniden kurduğunu söyledi. Pala, Rusya’nın bu girişiminin Türkiye’ye yeni fırsatlar doğuracağını belirterek şöyle devam etti ” Ruslar, Ukrayna krizinden sonra Avrupa’ya ceza olsun diye eğer ilgi alanlarını.Çin’e doğru döndürdüler. Japonya’ya da doğal gaz hattı ile gaz satacaklarmış. O zaman şu anlama geliyor. Biliyorsunuz Çin’e tek gaz satan Türkmenistan’dı. Rusların da bu oyuna girmesi Türkmen gazının fiyatının düşeceği anlamına geliyor. Türkmenler, Çin piyasasına güvenirlerken orayı da Ruslara kaybederlerse şimdi Türkiye için harekete geçmenin tam zamanı. Türkiye, Azerbaycan ve Türkmenistan’la anlaşarak Türkmen gazını Trans Hazar Boru Hattı üzerinden üzerinden Türkiye’ye TANAP üzerinden de Avrupa’ya gidecek projelere bağlamanın tam zamanıdır. Bize iyi bir fırsat veriyor “ dedi
TANAP’a lazerli koruma
Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşınacak Azeri gazı, en son teknolojiyle korunacak.
Azeri gazını Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşımayı amaçlayan Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi (TANAP) kapsamında güvenlik için teknolojinin sağladığı son olanaklar kullanılacak.TANAP’ın Taslak Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirme Raporuna göre, 1085 kilometrelik hat boyunca erişim kontrol sistemi kurulacak. Sistem, istasyon, bina ve varsa kontrol odalarına erişimi düzenleyecek. Kullanıcının teşhisi akıllı kartlarla yapılacak. Kısıtlı alanlara erişim, yalnızca PIN (kişisel kimlik) numarası içeren akıllı kartlarla mümkün olacak. Erişim kapsamında, araç tanıma sistemi de kurulacak.Gerekli izinler olmadan boru hattına müdahale ve istasyon alanlarına girme teşebbüslerini algılamak amacıyla, “boru hattı izinsiz giriş algılama” ve “çevre kontrol” sistemleri kullanılacak.
Salim Yavaşoğlu
