Yapay zekâ, bizim için sadece yeni bir teknoloji değil; üretimden yönetime, sağlıktan hukuka kadar pek çok sektörü dönüştüren bir paradigma değişimi. Bu dönüşüm ya da akış, hem iş dünyasında hem de kamu idaresinde köklü etkiler yaratmakta, bazı meslekleri tehdit ederken bazılarını daha da değerli kılıyor. Çalışanların işlerini kaybedeceği korkusu ise konunun bir başka önemli yönü. İnsanlık ve geliştirdiği devlet organizasyonu yeni bir çağ ile karşı karşıya desek hiç de hatalı olmayacak.
Her teknolojiye olduğu gibi yapay zekaya da kapılarını ilk olarak özel sektör açıyor
Geldiğimiz noktada ve gidilen yolda; yapay zekanın iş gücü piyasasını üzerinde etkili olacağı açık. Bazı işleri otomatikleştirerek ortadan kaldırırken, bazı yeni iş alanları da oluşturacak. Özellikle de rutin işlerde çalışan bireyler için iş kaybı riski olduğunu kestirmek güç değil.
Beyaz yakalı çalışanlar için yapay zeka, analiz ve raporlama gibi tekrar eden görevleri otomatikleştirerek risk oluşturabilir. Yine muhasebeciler, denetçiler, hukuk asistanları gibi meslek grupları, yapay zeka algoritmalarının bu görevleri daha hızlı ve doğru yapabilmesi nedeniyle tehdit altında. Ancak stratejik karar alma, insan ilişkileri, yaratıcı düşünce gibi alanlar hâlâ insanın üstün olduğu ancak giderek küçülen noktalardır. Dolayısıyla, yapay zeka ile işbirliği kurabilen, onu yöneten ve anlamlandırabilen beyaz yakalılar için kariyer fırsatları genişleyebilir.
Ancak burada belirleyici olacak olan; mesleklerin değil, iş görevlerinin dönüşmesidir. İşsizlik riski, yapay zeka ile birlikte gelen değişime uyum sağlayamayanlar için büyüktür. Bu nedenle, bireylerin yapay zeka okuryazarlığı, eleştirel düşünme, yaratıcı problem çözme ve çok disiplinli düşünme gibi becerileri geliştirmeleri profesyonel iş hayatlarını sürdürebilmeleri için şart. Tam bir “ya bu deveyi güdersin ya bu diyardan gidersin” durumu.
Mavi yakalılar açısından da algoritma; üretim ve lojistik gibi alanlarda otomasyonu artırarak bazı işleri ortadan kaldıracak. Ancak bakım-onarım ve inşaat gibi karmaşık fiziksel işlerde çalışan mesleklerde; insan becerisine ihtiyaç duymaya devam edilecek gibi görülüyor. Ayrıca, otomasyon sistemlerinin kurulumu ve bakımı için yeni meslek grupları ortaya çıkaracak. Ustasız olmuyor, örneğin robot teknisyenliği gibi.
Mühendislik alanında ise durum biraz daha farklı. Burada yapay zeka doğrudan bir tehditten çok büyük bir sıçrama fırsatı vermektedir. Üretim, elektrik-elektronik ve yazılım mühendisliği gibi alanlarda yapay zeka destekli uygulamalar popular olacak. Tasarım, simülasyon ve analiz sistemleri mühendislik hizmetlerini dönüştürürken, mühendisin yeni rolü bir sistem yöneticisi ve çözüm tasarımcısı gibi tanımlanacak.
Tıp alanında ise yapay zeka; görüntüleme, patoloji, karar destek sistemleri gibi alanlarda önemli katkılar sağlayacağı açık. Radyoloji ve patoloji gibi bilgiye dayalı branşlarda algoritmalar teşhis süreçlerine de yardımcı olabilir ya da belli protokolleri oluşturup uygulayabilir. Ancak cerrahi, psikiyatri ve birinci basamak sağlık hizmetleri gibi alanlarda insan sezgisi, empati ve etik karar verme yetisi; hâlâ doktorları, merkezi konumda bırakmaya devam edecek. Bundan ötürü, yapay zeka tıbbı ikame etmekten çok destekleyici ve tamamlayıcı bir rol oynamaya devam edecek. Diğer yandan bu alan beklemeyen gelişmelere de açık. Algoritma destekli biyoteknolojinin çığır açıcı çağrıları yankılanmaya başladı bile.
Devlet organizasyonu ile yapay zeka buluşmak zorunda
Kamu yönetimi ise yapay zekanın etkilediği en karmaşık alanlardan biri olarak karşımıza çıkıyor. Şimdiden; bürokratik işlemlerin otomasyonu, politika ve proje analizleri, şeffaflık uygulamaları ve vatandaş hizmetlerinde yapay zekadan söz etmeye başladık. Yapay zeka kullanmayan bir kamu yönetimi ile kullanan bir kamu yönetimi arasında oluşacak farkın faturası gereksiz ve ağır olacak. Diğer yandan algoritmik önyargılar ve doğru bilgilerin girilmemesi sorunları bu alanda dikkatle yönetilmelidir. Bundan ötürü kamu yöneticilerinin hukuk ve yönetim bilgisi yanında teknoloji okuryazarlığı, veri etiği ve algoritmik düşünme becerilerini eklemeleri gerekmektedir. Gelecekte çok küçük alanlara bile gereksinim duymayan dijital şirketlere ve dijital devletlere bugünden hazır olmalıyız.
Sorularınız için e-posta adresi: hkaganoyken@gmail.com
