Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) için 2023 itibariyle emeklilik yolu resmen açılıyor. EYT yasası Aralık ayında TBMM''ye gelecek ardından yeni yılda yürürlüğe girecek.
Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) için yapılacak düzenlemede 1 aydan az bir zaman kaldı. Aralık ayında kamuoyu ile paylaşılması beklenen düzenleme sonrasında ilk etapta prim ve sigortalılık süresi tamam olan 1,5 milyonu aşkın EYT''linin emekli olması bekleniyor.
EYT''LİLERİN MAAŞ HESAPLAMASI NASIL YAPILACAK?
EYT yasası çıktıktan sonra yaş şartı dışındaki şartları tamam olanların; örneğin primi ve sigortalılık süresi tamam olanların maaş hesapları, diğer tüm emekli aylığı bağlananlar gibi, 3 dönem üzerinden yapılacak.
Sabah gazetesinden Mete Dirice''nin aktardığı detaylar şöyle:
EYT MAAŞ HESABINDA 3 DÖNEM DİKKATE ALINACAK
- 1999 yılı öncesi,
- 1999 yılı - 2008 arası ve
- 2008''den sonraki dönem olmak üzere 3 ayrı hesaplama söz konusu olacak.
- Kişilerin çalıştıkları yıllar,
- aylık kazançları, çalışma süreleri,
- yaş beklerken ödenen fazla primler ve
- işe ara verip vermemiş olmaları emekli maaşı hesaplanırken ödenecek tutarı ortaya çıkaracak.
Maaş hesaplanırken ilk olarak 1999 öncesindeki gün ve kazançlar dikkate alınacak ve aylık bağlama oranı ile çarpılacak. Burada çıkan rakam bugüne güncellenecek. Daha sonra 1999 ile 2008 arasındaki dönem için de yine aylık bağlama oranı ve yeni güncelleme katsayıları kullanılacak.
Burada büyüme oranı devreye giriyor. 2008 sonrası için ise yine farklı bir aylık bağlama oranı ve büyüme hızının yüzde 30''u alınacak. Bir önceki yılın enflasyon oranı da maaş hesaplamasında ve güncellemesinde kullanılacak. Böylece bu 3 hesap toplanarak emekli maaşı oluşturulacak.
KİMLER YÜKSEK EMEKLİ MAAŞI ALACAK?
EYT''ye tabi olanlar da temelde bütün emekliliğe hak kazanmışlar gibi prim gün sayısının çok olmasına bağlı olarak değil SGK''ya bildirilen prime esas kazanca göre maaş alacak. Yani brüt maaşı yüksek olanlar daha fazla emekli maaşı alacak.
Bütün çalışma hayatı asgari ücret üzerinden bildirilenler ise daha düşük maaş alacak. Burada üç ayrı hesaplama yapıldığı için tüm kazançlar önem kazanıyor. Yani son yıllar değil ilk çalışma hayatınızdan bu güne kadar tüm kazançlarınıza bakılıyor.
Ayrıca 3 döneme ilişkin farklı Aylık Bağlama Oranları ve güncelleme katsayılarıyla nedeniyle; bu oranların yüksek olduğu dönemlerde primi daha fazla olan hak sahipleri daha yüksek emekli maaşı alacak.
EYT''Lİ EMEKLİLİK İÇİN İSTİFA EDİNCE TAZMİNAT HAKKI DA KAZANACAK
EYT yasası ile emekli olacakların merak ettiği konulardan bir diğeri maaş dışında tazminat hesabı oldu. EYT yasasına tabi olacakların önemli bir kısmı mevcut durumda çalışıyor.
EYT yasasının yürürlüğe girmesi sonrası emeklilik başvurusu için karar aldıklarında tazminat hakları da doğacak. Normalde istifa eden için tazminat hakkı bulunmuyor.
Ancak bunun istisnası olarak emeklilik hakkı doğan ve başvuran çalışan için tazminat hakkı doğuyor. Daha açık ifadeyle emeklilik için işten ayrılacak bir EYT''li istifa eden EYT''li tazminat hakkı kazanacak. Burada işçinin ihbar tazminatı hakkı bulunmazken kıdem tazminatı ödemesi yapılıyor.
SON BRÜT MAAŞ TAZMİNAT İÇİN DOĞRUDAN BELİRLEYİCİ OLACAK
Kıdem tazminatı son brüt maaş üzerinden çalışılan sürenin tamamına göre hesaplanıyor. Burada her yıl Ocak ve Temmuz aylarında belirlenen memur zam oranı aynı zamanda kıdem tazminatı tavanına da yapılan zammı belirliyor.
TEMMUZ ZAMMI SONRASI TAZMİNAT TAVANI 15 BİN 371 TL OLDU
Temmuz memur zammı sonrası en yüksek kıdem tazminatı 15.371 lira oldu. Bu tavan Ocak yeniden yükselecek. Ocak 2023''te memurlar için belirlenen toplu sözleşme zammı yüzde 8. Bunun üzerine Temmuz dönemindeki toplu sözleşme zammı üzerindeki enflasyon farkı da eklenerek yeni zam oranı belirlenecek.
KIDEM TAZMİNATI İÇİN SADECE DAMGA VERGİSİ VAR
Yasalara göre kıdem tazminatından sadece damga vergisi alınabiliyor. Hak sahibine kıdem tazminatı tek seferde ve bakit olarak banka yoluyla ödeniyor.
TAZMİNAT HESABINDA GİYDİRİLMİŞ ÜCRETE DİKKAT
Tazminat hesabı yapılırken son brüt maaş dikkate alınıyor. Ancak brüt maaş hesabına sadece kazanç değil yıl içindeki ödemeler katılıyor. Buna giydirilmiş brüt ücret deniliyor. Bu ücret belirlenirken düzenli olan ödemeler dikkate alınıyor. Prim, mesai gibi değişken ödemeler brüt ücrete eklenmiyor ancak ikramiye, yemek parası, kıyafet parası, görev tazminatı, kasa tazminatı gibi düzenli ödemeler brüt ücrete eklenerek prime esas kazancı artırıyor.
Daha anlaşılabilir olmak adına mevcut asgari ücret üzerinden tazminat hesabı yapalım:
Brüt asgari ücret: 6.471 TL
Net asgari ücret: 5.500,35 TL
Örneğin brüt maaşı 6.471 lira olan bir işçiye her yıl 2 dini bayramda da maaş ikramiyesi verildiğini varsayalım.
Bu işçinin brüt ücreti şöyle hesaplanıyor:
Brüt ücret : 6.471 TL
Brüt ikramiye: 12.942 TL
Ücrete eklenecek aylık ikramiye: 12.942/12= 1078,5 TL
Giydirilmiş brüt ücret: 7.579,5 TL
Bu hesaba göre işçinin tazminatı brüt asgari ücret olan 6.471 liradan değil 7.579,5 lira üzerinden hesaplanacak.
TAZMİNAT HESABI YIL, AY, GÜN OLARAK YAPILIYOR
Tazminat hesaplanırken işçinin çalıştığı tüm zamanlar yıl, ay, gün hesabı olarak dikkate alınıyor. Asgari ücret üzerinden işçinin tazminatını hesaplayalım. Bu işçinin 10 yıl 5 ay ve 15 gün çalışmış olduğunu varsayalım.
Giydirilmiş brüt ücret: 7.579,5 TL
10 yıllık tazminat: 75.975 TL
5 aylık tazminat: (7.579,5/12)X5 = 3.158,12 TL
15 günlük tazminat : (7.579,5/360)x15 = 315,81 TL
Toplam tazminat: 79.448,93 TL
Yine daha anlaşılabilir olmak adına ocak zammı ile net asgari ücretin 8.000 TL olduğunu varsayarak yeni tazminat hesabını yapalım.
TAHMİNİ ASGARİ ÜCRET (TL)
BRÜT ASGARİ ÜCRET 9.411,76
SGK PRİMİ %14 1.317,65
İŞSİZLİK SİG. PRİMİ %1 94,12
KESİNTİLER TOPLAMI 1.411,76
NET ASGARİ ÜCRET 8.000
Brüt ücret : 9.411,76 TL
Brüt ikramiye: 18.823,52 TL
Ücrete eklenecek AYLIK ikramiye: 18.823,52/12= 1.568,12 TL
Giydirilmiş brüt ücret: 10.980,38 TL
Bu hesaba göre işçinin tazminatı brüt asgari ücret olan 9.411,76 liradan değil 10.980,38 lira üzerinden hesaplanacak. Bu hesaba göre yeni tazminat hesabı:
Giydirilmiş brüt ücret: 10.980,38 TL
10 yıllık tazminat: 109.803,86 TL
5 aylık tazminat: (10.980,38 TL/12)X5 = 4.575,15 TL
15 günlük tazminat : (10.980,38 TL/360)x15 = 457,51 TL
Toplam tazminat: 114.836,52 TL
OCAK ZAMMI İLE TAZMİNAT FARKI HESABI 35 BİN TL''Yİ AŞTI
Beklentilere göre yaptığımız bu hesaplamalara göre asgari ücret üzerinden maaş alan 10 yıl 5 ay ve 15 gün çalışmış bir işçi emeklilik başvurusu yapıp işinden ayrılırsa Ocak ayında yapacaklar 35 bin 388 liraya kadar daha fazla tazminat alacak.
